1.1Doel van de richtlijn

Het doel van deze PGS-richtlijn is om vast te leggen met welke maatregelen de risico's van opslag van lithiumhoudende energiedragers te beheersen zijn, inclusief het laden en ontladen van energiedragers. Deze maatregelen zijn gebaseerd op een risicobenadering die uitgaat van de scenario's die zich voor kunnen doen. Op basis van de scenario's zijn doelen geformuleerd waarmee wordt beoogd een aanvaardbaar veiligheidsniveau te creëren. Uit de doelen zijn vervolgens de maatregelen afgeleid. Deze maatregelen verkleinen de kans op een incident, of voorkomen of beperken de nadelige gevolgen van een incident. Informatie over de risicobenadering staat in Hoofdstuk 3 van deze richtlijn.

1.2Toepassingsbereik van de richtlijn Normatief

PGS 37-2 is van toepassing op de opslag van (losse of als onderdeel van een product) lithiumhoudende energiedragers (cellen, batterijen of accu's) zoals genoemd in tabel A van hoofdstuk 3.2 van het ADR.

Dit betreft de door de Verenigde Naties opgestelde ADR-indelingscodes zoals genoemd in Tabel 1.

Tabel 1 – Overzicht UN-codes

In Tabel 2 is per categorie energiedrager aangegeven vanaf welke ondergrens PGS 37-2 van toepassing is.

Tabel 2 – Ondergrenzen voor opslag energiedragers

Waar in deze PGS gesproken wordt over gewicht, dan betreft dit het brutogewicht van de energiedragers, dus inclusief het gewicht van de behuizing maar exclusief het gewicht van het product waarin, wanneer van toepassing, de energiedragers zijn verwerkt.

Ter illustratie: voor een verwijderbare fietsbatterij wordt het totale gewicht van de batterij beschouwd, terwijl voor een geïntegreerde fietsbatterij niet het gewicht van de fiets, maar het gewicht van het deel van de fiets waarin de batterij is verwerkt, wordt beschouwd. In industriële toepassingen maakt de batterij soms deel uit van een contragewicht, bijvoorbeeld bij een vorkheftruck of een elektrisch aangedreven hijswerktuig. In dat geval telt alleen het gewicht van de Li-ion-energiedragers met de daarbij behorende behuizing. De energiedragers moeten immers vervangen kunnen worden (vormen normaliter geen monoliet geheel met het overige deel van het contragewicht).

De keuze voor het brutogewicht maakt het voor het toezicht eenvoudiger. Indien de eigenaar van het werktuig de onevenredigheid van dit beginsel kan aantonen, is een andere bepaling van het gewicht, in overleg met het bevoegd gezag, mogelijk. De bijdrage aan de vuurbelasting, de thermal runaway en het vrijkomen van toxische stoffen in geval van een calamiteit, is uiteindelijk bepalend voor de eisen die aan de opslag van Li-ion-energiedragers worden gesteld.

Deze PGS-richtlijn is niet van toepassing op:

• Energie Opslag Systemen (EOS'en) met lithiumhoudende energiedragers, hiervoor is de PGS 37-1 van toepassing. Opmerking: Opslag van EOS'en valt wel onder het toepassingsgebied van deze PGS 37-2.
• De tijdelijke opslag van verpakte lithiumhoudende energiedragers die, voorafgaand aan of aansluitend op transport, buiten een reguliere opslagvoorziening verblijven. In de branche wordt dit ook wel aangeduid als ‘overslag’ of ‘crossdocking’ en heeft doorgaans tot doel om ladingen te hergroeperen voor verder vervolg in de logistieke keten (aansluitend transport, al dan niet onderbroken door reguliere opslag). Het gaat om verpakte gevaarlijke stoffen die zich in de ongeopende doorde UN-gekeurde verpakking bevinden. Tijdelijkheid wordt gekenmerkt door aantoonbare adressering aan derden en een maximale verblijfstijd van 48 h. Voor de ontvangst van lithiumhoudende energiedragers voor gebruik/opslag binnen het eigen bedrijf geldt dat deze energiedragers binnen een redelijke tijdsperiode, maar uiterlijk binnen 12 h,worden overgebracht naar een geschikte opslagvoorziening volgens deze PGS. Hierbij geldt dat het maximumgewicht per laad-/losplek (dockingstation) 25000 kg is, met een maximum van vier laad-/losplekken, waarbij er tussen de laad-/losplekken met lithiumhoudende energiedragers zich een laad-/losplek zonder lithiumhoudende energiedragers bevindt.
• Werkvoorraad, wanneer een werkvoorraad uit meer dan één verpakkingseenheid bestaat, dan mag er buiten een opslagvoorziening een werkvoorraad staan voor de betreffende werkdag plus één reserveverpakkingseenheid. Voor inzamelpunten van retourstromen van energiedragers geldt voor de werkvoorraad ten hoogste één in gebruik zijnde UN-gekeurd inzamelmiddel en één vol UN-gekeurd inzamelmiddel. De werkvoorraad moet zodanig zijn dat de productie normaal doorgang kan vinden. Het is echter niet de bedoeling dat meerdere niet-geopende eenheden onnodig dagenlang of zelfs wekenlang in een werkruimte of dergelijke verblijven. Dan is er sprake van ‘verkapte opslag’. Waar exact de grens ligt, is moeilijk aan te geven. Het is aan het bedrijf om aannemelijk te maken dat de (verpakte) lithiumhoudende energiedragers binnen een redelijke tijd daadwerkelijk zullen worden gebruikt in het productieproces. De werkvoorraad hoeft niet aan het eind van elke dag te worden overgebracht naar een opslagvoorziening (en vice versa aan het begin van een werkdag): de risico's van transport zijn groter dan van de stationaire werkvoorraad. Bij batchgewijze productie en bij volcontinu-bedrijven behoort per situatie te worden beoordeeld wat vereist is voor een goede procesvoering. Onder een verpakkingseenheid wordt verstaan bijvoorbeeld een blik, een doos een vat maar ook een pallet waarop de energiedragers staan opgeslagen. Opmerking: Opslag meer dan de werkvoorraad of opslag in de showroom valt wel onder het toepassingsgebied van deze PGS37-2 wanneer men boven de in Tabel 2 genoemde grenzen van 333, respectievelijk 1000 kilogram komt.
• Onvrijwillig verkregen lithiumhoudende energiedrages in de afvalketen door gemeentewerven (verborgen in huisvuil), recycling- en afvalsorteerbedrijven (verborgen in bedrijfs- of sloopafval). In deze richtlijn gaat het om het actief opslaan van lithiumhoudende energiedragers die gericht zijn aangeboden aan een verwerker. Daarbij spelen ook de drempelwaarden een rol. De afvalverwerker en het recycling bedrijf dragen zorg dat lithiumhoudende energiedragers zo min mogelijk ongecontroleerd worden verwerkt. Opmerking: Deze richtlijn geldt wel voor lithiumhoudende energiedragers die na sortering van een afvalstroom beschikbaar zijn gekomen.
• Voertuigen, werktuigen en tweewielers waarin lithiumhoudende energiedragers zijn verwerkt en waaraan gewerkt wordt, bijvoorbeeld voor reparatie of modificatie, of voor dat doel zijn aangeboden. Opmerking: Stalling langer dan een week van niet in gebruik zijnde (bijvoorbeeld tweedehands) voertuigen, werktuigen en tweewielers in een brandcompartiment (loods of magazijn), die niet toegankelijk is voor het publiek en waaraan niet gewerkt wordt, valt wel onder het toepassingsgebied van deze richtlijn indien men boven de in Tabel 2 genoemde grenzen van 333, respectievelijk 1000 kilogram komt.
• Stallen of parkeren van voertuigen, werktuigen en tweewielers waarin lithiumhoudende energiedragers zijn verwerkt ten behoeve van de actieve verhuur. Opmerking: Wanneer er voor (bijvoorbeeld door seizoensverhuur) geen actieve verhuur plaats vindt, dan is de PGS 37-2 wel van toepassing indien men boven de in Tabel 2 genoemde grenzen van 333, respectievelijk 1000 kilogram komt.
• Het opladen van (grote hoeveelheden) energiedragers van voertuigen, werktuigen en tweewielers (bijvoorbeeld elektrische fietsen of scooters bij maaltijdbezorgers of deelscooterbedrijven) die actief in gebruik zijn, wanneer de energiedrager opgeladen wordt in het apparaat; zie ook Afbeelding 1. Gezien het risico van een thermal runaway wordt wel aanbevolen om de maatregelen van deze PGS-richtlijn ook op deze activiteiten toe te passen.

Deze richtlijn gaat niet in op de emissies naar bodem, water en lucht. Eisen over emissies naar bodem, water en lucht staan in de Omgevingswet. Wel zijn bodem-, water- en luchtaspecten genoemd als deze consequenties hebben voor de veiligheid van werknemers en voor de veiligheid van de omgeving. Een voorbeeld is een plas met gevaarlijke stoffen. Dit heeft niet alleen risico's voor de bodem. De gevaarlijke stof kan namelijk ook uitdampen of in brand raken en schadelijke effecten hebben op de veiligheid van werknemers of de omgeving. De maatregel van een lekbak heeft dan meerdere doelen. De richtlijn gaat ook niet in op de aanpak die nodig is om tot beheersing van de gevaren voor de gezondheid op de lange termijn te komen.

1.2.1Opladen energiedragers - gebruik versus opslag Normatief

Wanneer energiedragers uit een apparaat worden gehaald om op een centrale locatie opgeladen te worden, dan wordt dit, wanneer de hoeveelheid energiedragers de ondergrenzen genoemd in Tabel 2 overschrijdt, , beschouwd als opslag en moet voldaan worden aan de eisen uit deze PGS-richtlijn. In Afbeelding 1 wordt verduidelijkt wanneer het opladen van energiedragers beschouwd moet worden als (een vorm van) opslag en moet voldoen aan de eisen zoals gesteld in deze richtlijn.

Afbeelding 1 – Schema gebruik versus opslag

1.3Relatie met wet- en regelgeving

Wettelijke basis

Deze PGS-richtlijn geeft een nadere uitwerking van wettelijke voorschriften op grond van de Omgevingswet, de Arbeidsomstandighedenwet en de Wet veiligheidsregio's.

In Hoofdstuk 5 staat een toelichting op de relatie met deze wetgeving.

Direct werkende wetten en regels

Naast de eisen in deze PGS-richtlijn zijn er ook andere wetten en regels waaraan een activiteit moet voldoen. Een voorbeeld daarvan is de Warenwet met bijbehorende Warenwetbesluiten. Bijlage C bevat meer informatie over de wet- en regelgeving die van toepassing kan zijn op de activiteit uit deze PGS-richtlijn.

Deze PGS-richtlijn bevat naast de PGS-eisen (in blauwe kaders) ook een aantal maatregelen (in oranje kaders) waaraan een bedrijf op grond van andere wetten en regels al moet voldoen. Dit is om de PGS-richtlijn beter leesbaar en toepasbaar te maken. Dit geeft voor een bepaald onderwerp een vollediger beeld van maatregelen die invulling geven aan de doelen.

Deze maatregelen die al zijn verankerd in direct werkende wetten en regels hebben een aparte status binnen deze PGS-richtlijn. Een bedrijf moet op grond van deze andere wetten en regels al aan deze maatregelen voldoen.

1.4Bestaande activiteiten

In Hoofdstuk 7 staan maatregelen. Deze maatregelen geven een invulling aan de stand van de techniek en de stand van de wetenschap en professionele dienstverlening.

Nieuwe activiteiten moeten direct voldoen aan de maatregelen uit deze PGS. In Bijlage J staat voor bestaande activiteiten binnen welke termijn de activiteiten moeten voldoen aan de maatregelen uit deze PGS.

1.5Gebruik van normen

Als deze PGS-richtlijn verwijst naar een norm (zoals NEN, EN of ISO) of een ander normdocument of een andere specificatie, gaat het om de publicatie, inclusief wijzigings- of correctiebladen, zoals die op het moment van de publicatie van deze PGS-richtlijn luidde. De normdocumenten staan in Bijlage B van deze PGS-richtlijn.

Normen, zoals NEN, EN of ISO of andere normdocumenten of specificaties, worden periodiek opnieuw beoordeeld en zo nodig herzien. De veranderingen zijn vaak beperkt. Wanneer alle bestaande bedrijven toch direct aan de nieuwste editie moeten voldoen, kan dat grote (financiële) gevolgen hebben.

In Bijlage B staat daarom bij de normen waar deze PGS-richtlijn naar verwijst, ook een jaartal. Het gaat om de editie van de norm met dat jaartal, inclusief wijzigings- of correctiebladen. Dat betekent dat deze editie blijft gelden zolang de PGS-richtlijn op dit punt niet is gewijzigd.

Uitzondering voor normen via andere wetten en regels

Soms zijn normen rechtstreeks van toepassing. Bijvoorbeeld omdat andere wetten en regels naar een norm verwijzen. Dat geldt bijvoorbeeld voor normen die horen bij bindende Europese regels. Voor deze normen geldt dat de editie die in die wetten en regels staat, bepalend is.

2.1Over lithiumhoudende energiedragers

2.2Over de opslagvoorziening

2.2.2Typicals

In Tabel 3 is aangegeven welke typicals binnen het toepassingsgebied van deze PGS-richtlijn worden onderscheiden. In Bijlage H is ter informatie een beslisboom opgenomen om te bepalen welke typcail van toepassing is.

Tabel 3 – Typicals opslag energiedragers

Status/aard van energiedragers	Kleine opslagvoorziening	Middelgrote opslagvoorziening	Grote opslagvoorziening
Nieuwe, gebruikte/in gebruik zijnde (zie ook Afbeelding 1 of remanufactured (technisch nieuw) energiedragers	(basis)typical 1a: Opslagvoorziening met brandcompartiment ≤ 300 m2, opslag (magazijn)	typical 2a: Opslagvoorziening met brandcompartiment > 300 m2 en ≤ 2 500 m2, opslag in stellingen en opgedeeld in vakken van max 300 m2	-
	typical 1b: Showroom met brandcompartiment ≤ 300 m2	typical 2b: Showroom met brandcompartiment > 300 m2 en ≤ 2 500 m2	typical 3a: Showroom met brandcompartiment > 2 500 m2 en ≤ 10 000 m2
			typical 3b: Groot opslagterrein buiten ≥ 2 500 m2
Refurbished energiedragers	typical 1c: Opslagvoorziening met brandcompartiment ≤ 300 m2	typical 2c: Opslagvoorziening met brandcompartiment > 300 m2 en ≤ 2 500 m2, opslag in stellingen en opgedeeld in vakken van max 300 m2	-
Afgedankte energiedragers ten behoeve van producthergebruik	typical 1d: Opslagvoorziening met brandcompartiment ≤ 300 m2	-	-
Afgedankte energiedragers ten behoeve van materiaalhergebruik	typical 1e: Opslagvoorziening met brandcompartiment ≤ 300 m2	-	-

In het kader van de risicobenadering is typical 1a geselecteerd als basistypical en de overige uitvoeringen als varianten hiervan .

Opmerking: de foto's, zoals getoond bij de respectievelijke typicals in de volgende paragrafen, zijn illustratief voor de betreffende typical en niet als voorbeeld van een correcte uitvoering.

2.2.2.1Typical 1 - Kleine Opslagvoorziening

Een opslagvoorziening uitgevoerd als brandcompartiment met een brutovloeroppervlakte (BVO) t/m 300 m².

De opslag:

• vindt plaats in stellingen;
• vindt plaats buiten stellingen in bulk, maximaal twee pallets op elkaar, mits dat binnen de gebruiksvoorschriften van de verpakking is toegestaan;
• kan binnen of buiten zijn.

Binnen deze typical wordt de volgende onderverdeling naar type opslag en aard/status van energiedragers gemaakt:

• Typical 1a – basistypical: nieuwe, gebruikte/in gebruik zijnde (zie ook Afbeelding 1) of remanufactured energiedragers;
• Typical 1b: kleine showroom;
• Typical 1c: refurbished energiedragers;
• Typical 1d: afgedankte energiedragers ten behoeve van producthergebruik;
• Typical 1e: afgedankte energiedragers ten behoeve van materiaalhergebruik;

2.2.2.1.1Typical 1a (basistypical) - Nieuwe, gebruikte/in gebruik zijnde of remanufactured energiedragers

Nieuwe, gebruikte/in gebruik zijnde (zie ook Afbeelding 2 ) of remanufactured energiedragers kunnen per stuk verpakt gereed voor uitgifte opgeslagen zijn in (legbord)stellingen of in omverpakking op een pallet in bulk of in magazijnstellingen.

Voor energiedragers opgeslagen in brandveiligheidsopslagkasten, -kluizen of in containers kunnen afwijkende eisen gelden zoals beschreven in Bijlage E

Opmerking: refurbished energiedragers vallen niet onder typical 1a, voor deze energiedragers zijn typical 1c en 2c van toepassing .

Afbeelding 2 – Voorbeeld magazijnopslag in stellingen

2.2.2.1.2Typical 1b - Kleine showroom

In afwijking van de basistypical, Paragraaf 2.2.2.1, betreft typical 1b een showroom met nieuwe, gebruikte/in gebruik zijnde (zie ook Afbeelding 1) of remanufactured energiedragers, los of in producten, en is deze voor publiek toegankelijk. Tevens is de brutovloeroppervlakte (BVO) van het brandcompartiment maximaal 300 m².

Een typische toepassing van deze typical is het voor de verkoop tentoonstellen of demonstreren van producten met lithiumhoudende energiedragers, zoals elektrische tweewielers, speelgoed, voertuigen, gereedschappen, heftrucks, computers, huishoudelijke apparatuur, enz.

Afbeelding 3 – Kleine showroom

De showroom hoeft niet uitsluitend voor de verkoop tentoonstellen of demonstreren van lithium-houdende  energiedragers, los of in producten, te worden gebruikt. In de showroom kunnen bijvoorbeeld ook reclame-uitingen aanwezig zijn alsmede andere koopmansgoederen. In een autoshowroom staan behalve elektrische motorrijtuigen ook rekken met lichtmetalen velgen en foldermateriaal.

De maatregelen in deze richtlijn gelden op de eerste plaats als de drempelwaarden voor de toepassing van deze richtlijn worden overschreden. De maatregelen gelden dus niet wanneer de showroom voornamelijk voor andere doeleinden wordt gebruikt.

2.2.2.1.3Typical 1c - Kleine opslag refurbished energiedragers

In afwijking van de basistypical, Paragraaf 2.2.2.1, is deze typical specifiek van toepassing op refurbished energiedragers. Dergelijke energiedragers hebben een afwijkend risicoprofiel ten opzichte van nieuwe energiedragers.

Een veelvoorkomende toepassing van deze typical is de opslag van refurbished energiedragers die los (bijvoorbeeld automotive- of fietsaccu's) of als onderdeel van een product (bijvoorbeeld laptops, tablets en mobiele telefoons) opgeslagen worden.

2.2.2.1.4Typical 1d - Afgedankte energiedragers ten behoeve van producthergebruik

Afgedankte energiedragers ten behoeve van producthergebruik worden opslagen in een buitenopslagvoorziening of binnen in een ADR-goedgekeurde transportverpakking of inzamelmiddel of in een brandveiligheidsopslagkast/brandveiligheidskluis.

Een veelvoorkomende toepassing van deze typical is opslag bij inzameling van energiedragers van consumenten of bij een werkplaats (garage, fietsbedrijf, werkplaats vorkheftruck).

2.2.2.1.5Typical 1e - Afgedankte energiedragers ten behoeve van materiaalhergebruik

Afgedankte energiedragers ten behoeve van materiaalhergebruik worden opgeslagen in een ADR-goedgekeurde transportverpakking of inzamelmiddel of in een brandveiligheidsopslagkast/brandveiligheidskluis.

Een veelvoorkomende toepassing van deze typical is als opslag bij inzameling van energiedragers van consumenten of bij een werkplaats of demontagebedrijf.

2.2.2.2Typical 2 - Middelgrote opslagvoorziening

In afwijking van de basistypical, Paragraaf 2.2.2.1, betreft deze typical opslagen met een brutovloeroppervlakte (BVO) van het brandcompartiment groter dan 300 m² en maximaal 2 500 m², waarbij het brandcompartiment ingedeeld is in vakken van maximaal 300 m².

Binnen deze typical wordt de volgende onderverdeling naar type opslag en aard/status van energiedragers gemaakt:

• Typical 2a: middelgrote opslag nieuwe, gebruikte/in gebruik zijnde (zie ook ) of remanufactured energiedragers;
• Typical 2b: middelgrote showroom;
• Typical 2c: middelgrote opslag refurbished energiedragers;

2.2.2.2.1Typical 2a - Middelgrote opslag nieuwe, gebruikte/in gebruik zijnde of remanufactured energiedragers

In afwijking van de basistypical, Paragraaf 2.2.2.1, betreft deze typical alleen de opslag van nieuwe, gebruikte/in gebruik zijnde (zie ook Afbeelding 1) of remanufactured energiedragers. Tevens is de brutovloeroppervlakte (BVO) van het brandcompartiment groter dan 300 m² en maximaal 2 500 m², waarbij het brandcompartiment ingedeeld is in vakken van maximaal 300 m².

De opslag:

• vindt plaats in stellingen;
• vindt plaats buiten stellingen in bulk, maximaal twee pallets op elkaar, mits dat binnen de gebruiksvoorschriften van de verpakking is toegestaan.

Een typische toepassing van deze typical is de opslag van voorraad dan wel groothandelsvoorraad.

2.2.2.2.2Typical 2b - Middelgrote showroom

In afwijking van typical 1b, Paragraaf 2.2.2.1.2, betreft deze typical een middelgrote showroom met een brutovloeroppervlakte (BVO) brandcompartiment groter dan 300 m² en maximaal 2 500 m².

Een typische toepassing van deze typical is het voor de verkoop tentoonstellen of demonstreren van elektrische tweewielers, speelgoed, voertuigen, heftrucks, computers, huishoudelijke apparatuur, enz.

Afbeelding 4 – Middelgrote showroom

De showroom hoeft niet uitsluitend voor de verkoop tentoonstellen of demonstreren van lithiumhoudende  energiedragers, los of in producten, te worden gebruikt. In de showroom kunnen bijvoorbeeld ook reclame-uitingen of andere koopmansgoederen aanwezig zijn. In een autoshowroom staan behalve elektrische motorrijtuigen ook rekken met lichtmetalen velgen en foldermateriaal. De maatregelen in deze PGS-richtlijn gelden op de eerste plaats als de drempelwaarden voor de toepassing van deze PGS-richtlijn worden overschreden. De maatregelen gelden dus niet wanneer de showroom voornamelijk voor andere doeleinden wordt gebruikt.

2.2.2.2.3Typical 2c - Middelgrote opslag refurbished energiedragers

In afwijking van typical 1c, Paragraaf 2.2.2.1.3, betreft deze typical een middelgrote opslag met een brandcompartiment met een brutovloeroppervlakte (BVO) groter dan 300 m² en maximaal 2 500 m².

Een veelvoorkomende toepassing van deze typical is de opslag van refurbished energiedragers die los (bijvoorbeeld automotive- of fietsaccu's) of als onderdeel van een product (bijvoorbeeld laptops, tablets en mobiele telefoons) opgeslagen worden.

2.2.2.3Typical 3 - Grote opslagvoorziening

In afwijking van typical 2, Paragraaf 2.2.2.2.2, betreft deze typical een grote opslagvoorziening met een brandcompartiment met een brutovloeroppervlakte (BVO) groter dan 2 500 m² en binnen maximaal 10 000 m².

Binnen deze typical wordt de volgende onderverdeling naar het type opslag gemaakt:

• Typical 3a: grote showroom;
• Typical 3b: groot opslagterrein buiten;

2.2.2.3.1Typical 3a - Grote showroom

In afwijking van typical 2b, Paragraaf 2.2.2.2.2, betreft deze typical een grote showroom met een brandcompartiment met een brutovloeroppervlakte (BVO) groter dan 2 500 m² en maximaal 10000 m².

Een typische toepassing van deze typical is het voor de verkoop tentoonstellen of demonstreren van elektrische tweewielers, speelgoed, voertuigen, heftrucks, computers, huishoudelijke apparatuur, enz.

Afbeelding 5 – Grote showroom

De showroom hoeft niet uitsluitend voor de verkoop tentoonstellen of demonstreren van lithiumhoudende  energiedragers, los of in producten, te worden gebruikt. In de showroom kunnen bijvoorbeeld ook reclame-uitingen of andere koopmansgoederen aanwezig zijn. In een autoshowroom staan behalve elektrische motorrijtuigen ook rekken met lichtmetalen velgen en foldermateriaal. De maatregelen in deze PGS-richtlijn gelden op de eerste plaats als de drempelwaarden voor de toepassing van deze PGS-richtlijn worden overschreden. De maatregelen gelden dus niet wanneer de showroom voornamelijk voor andere doeleinden wordt gebruikt.

2.2.2.3.2Typical 3b - Groot opslagterrein

In afwijking van typical 3a is deze locatie buiten met een oppervlakte groter dan 2 500 m² en niet direct voor publiek toegankelijk. Het betreft een opslag van producten waarin energiedragers zijn verwerkt waarbij het product zelf bedoeld is voor opslag in een buitensituatie (bijvoorbeeld auto's, EOS'en). Het betreft hierbij geen openbaar toegankelijke parkeergarages.

Een veelvoorkomende toepassing van deze typical is de opslag van elektrische voertuigen met een totale accucapaciteit van meer dan 10 MWh.

Afbeelding 6 – Groot opslagterrein

3.1Basisveiligheidsniveau

Bij het uitvoeren van de activiteiten die vallen onder het toepassingsbereik van deze PGS-richtlijn, wordt ervan uitgegaan dat een basisveiligheidsniveau aanwezig is. Dit is op te delen in vier soorten maatregelen:

• beschermende maatregelen die volgens wet- en regelgeving standaard bij de activiteiten nodig zijn;
• maatregelen die volgens bewezen en geaccepteerde goede praktijken niet weg te denken zijn. Dit zijn maatregelen voor ontwerp, constructie, in bedrijf nemen, gebruik, onderhoud of modificatie, inspectie en uit bedrijf nemen;
• 'good housekeeping'. Dit is een begrip dat staat voor de algemene zorg bij, netheid en orde van een activiteit of een bedrijfsonderdeel. 'Good housekeeping' is een belangrijke factor bij het voorkomen van gevaarlijke situaties. Er wordt van uitgegaan dat een bedrijf deze zaken op orde heeft, zoals ook is beschreven in de zorgplichtartikelen van de Omgevingswet en de Arbeidsomstandighedenwet;
• maatregelen voor goed vakmanschap. Dit staat voor vaardigheden van werknemers om kwalitatief goed werk te leveren, en daarbij veilig en gezond te werken.

Het uitgangspunt is dus dat een bedrijf met bovenstaande maatregelen werkt.

3.2Risicobenadering

Risicobenadering als basis

Deze PGS-richtlijn is gebaseerd op een risicobenadering waarbij op een systematische manier doelen en maatregelen zijn geformuleerd. Op basis van kennis en kunde van deskundigen van bedrijfsleven en overheid zijn verschillende scenario's geïdentificeerd. Een scenario is een reeks opeenvolgende gebeurtenissen die leiden tot een ongewenste (gevaarlijke) gebeurtenis.

Het risico is altijd een combinatie van de ernst van de gevolgen (effect) van een (ongewenste) gebeurtenis en de waarschijnlijkheid (kans) dat de gebeurtenis zich voordoet: risico = kans × effect.

Scenario's met de kleinste kans of met het kleinste effect worden beschouwd als scenario's met een laag risico. Deze staan niet in deze PGS-richtlijn. De scenario's met een middelhoog tot hoog risico zijn in deze PGS-richtlijn beschreven.

Op basis van een scenario is een doel beschreven om ervoor te zorgen dat:

• de kans op de ongewenste gebeurtenis zo veel mogelijk wordt beperkt; en
• de nadelige gevolgen van de ongewenste gebeurtenis worden voorkomen of zo veel mogelijk worden beperkt.

Soms kunnen meerdere scenario's met hetzelfde doel worden gedekt. Per doel zijn er een of meer maatregelen uitgewerkt die er samen voor moeten zorgen dat aan het doel wordt voldaan. Een maatregel kan gelden voor meerdere doelen. De risicobenadering geeft de gebruiker van de PGS-richtlijn meer inzicht in het 'waarom' van de opgenomen maatregelen.

Methode

Voor de risicobenadering zijn verschillende methodes mogelijk. (Vaak wordt de SWIFT-methode gebruikt. SWIFT staat voor Structured What If Technique. Deze methode wordt gebruikt in combinatie met scenario-identificatie op basis van verschillende bronoorzaken afkomstig uit de HAZOP-methode. HAZOP staat voor Hazard and Operability.)

Meer informatie over de gebruikte methodes staat in de Handreiking generieke risicobenadering. Deze is terug te vinden op de PGS-website.

Scenario's met een laag risico

Scenario's met een laag risico worden niet in deze PGS-richtlijn behandeld. Dit betekent niet dat een bedrijf daar geen aandacht aan hoeft te besteden. Zo is een bedrijf onder andere op grond van de Arbowet verplicht om een risico-inventarisatie en -evaluatie (RIE) uit te voeren en hier een passend plan van aanpak voor te maken. Maatregelen voor scenario's met een laag risico kunnen ook door andere wetten, regels, richtlijnen of afspraken worden geborgd.

Risicoanalyse verplicht volgens wetgeving

De scenario's in deze PGS-richtlijn komen voort uit de risicoanalyse die het PGS-team heeft uitgevoerd. Voor sommige activiteiten geldt ook een wettelijke plicht om een risicoanalyse uit te voeren. Naast de eerder genoemde RIE-plicht vanuit de Arbowet zijn bedrijven bijvoorbeeld op grond van het Warenwetbesluit drukapparatuur 2016 (Wbda 2016) verplicht om voor installaties die hieronder vallen een risicoanalyse uit te voeren. De risicoanalyse van het PGS-team komt niet in de plaats van deze verplichte risicoanalyse.

Scenario's die niet zijn uitgewerkt

Scenario's gaan uit van ongewenste gebeurtenissen. Bij het identificeren van scenario's zijn niet alle ongewenste gebeurtenissen meegenomen. Terrorisme en neerstortende vliegtuigen zijn daar voorbeelden van. Scenario's die voortkomen uit natuurgeweld zijn, als dat relevant is, wel benoemd, maar niet verder uitgewerkt in doelen en maatregelen. De enige uitzondering is blikseminslag. Voor natuurgeweld, zoals overstromingen en aardbevingen, geldt dat de kans hierop afhangt van de locatie van de activiteit. Bedrijven moeten zelf beoordelen of er een verhoogde kans is op aardbevingen of overstromingen en ook wat de gevolgen van zo'n gebeurtenis kunnen zijn voor de veiligheid. Aan de hand daarvan kan een bedrijf in overleg met het bevoegd gezag vaststellen welke maatregelen nodig zijn om de gevolgen te beperken.

Bedrijven die onder de Seveso-richtlijn vallen en worden beschouwd als hogedrempelinrichting, moeten in het veiligheidsrapport wél ingaan op natuurlijke oorzaken van zware ongevallen, zoals aardbevingen of overstromingen.

Aanpak risicobenadering PGS 37-2

Een toelichting op de PGS-risicobenadering en hoe de PGS-teams deze hebben aangepakt, staat in de Handreiking generieke risicobenadering .

De risicobenadering is uitgevoerd in sessies met het PGS 37-2-team, onder begeleiding van een externe deskundige, en is gebaseerd op een representatieve gangbare opslag van lithiumhoudende energiedragers. De risicobenadering is niet uitputtend. Het is altijd mogelijk dat zich scenario's voordoen die niet zijn beschreven.

Voor deze PGS is de BowTie methodiek gebruikt om onderscheid te kunnen maken tussen oorzaakscenario's en gevolgscenario's. De directe oorzaakcategorieën vanuit PGS 6 in combinatie met de gidswoorden vanuit de SWIFT-methode zijn toegepast voor een gestructureerde identificatie van potentiële oorzaakscenario’s.

De risicoanalyse geeft een kwalitatief inzicht in de kans en gevolgen van een scenario. Het PGS-team heeft de risico's van de scenario’s geëvalueerd, geclassificeerd en gerangschikt. Daarbij is gebruikgemaakt van de kwalitatieve risicomatrix van de generieke risicobenadering. Hiermee is bepaald of het scenario relevant is voor deze PGS. Als het scenario relevant is voor deze PGS, identificeert het team maatregelen op basis van de huidige stand der techniek (bijvoorbeeld uit bestaande PGS'en, gehanteerde normen en andere referentiedocumenten). Als het om nieuwe activiteiten gaat, zal in overleg met betrokken experts worden bekeken welke maatregelen toegepast worden en/of toepasbaar zijn.

De risicomatrix is vervolgens gebruikt om te beoordelen of de maatregel:

• het risico vermindert,
• de kans op optreden van de ongewenste gebeurtenis verkleint;
• de omvang of ernst van de gevolgen vermindert.

Voor de geïdentificeerde maatregelen is vervolgens getoetst of ze als maatregel in deze PGS moeten worden opgenomen. Dit gebeurt op basis van de gezamenlijke kennis en inzichten van deskundigen in het PGS-team.

In dit deskundig oordeel worden dus meerdere aspecten meegewogen. In elk geval zijn dit wettelijke randvoorwaarden, zoals de best beschikbare techniek, de stand van de wetenschap en de arbeidshygiënische strategie. De positie van het scenario in de matrix is daarbij een hulpmiddel dat inzicht geeft. De risicomatrix kan niet worden gezien als normatief kader.

4.1Inleiding

Dit hoofdstuk beschrijft de scenario's die realistisch en relevant zijn bevonden voor de opslag van lithiumhoudende energiedragers.

De scenario's zijn per typical onderverdeeld in oorzaak- en gevolgscenario's, waarbij de oorzaakscenario's op hun beurt zijn onderverdeeld in categorieën van directe oorzaken (zoals benoemd in PGS 6 ): corrosie, erosie, externe belasting, impact, overdruk, onderdruk, lage temperatuur, hoge temperatuur, trillingen, menselijke fouten tijdens gebruik en wijziging of onderhoud.

Elk scenario staat in een groen kader en heeft een nummer. Het is weergegeven als S1, S2 en verder. Bij elk scenario horen doelen. Deze doelen zijn weergegeven als D1, D2 en verder. De beschrijvingen van de doelen staan in Hoofdstuk 6. Bij de maatregelen in Hoofdstuk 7 is steeds aangegeven welke scenario's daar een rol bij spelen.

De maatregelen die genoemd staan in een scenario zijn gerelateerd aan dat scenario. Echter, een scenario kan van toepassing zijn op meerdere typicals. De diverse typicals en de bijbehorende maatregelen staan apart genoemd. De genoemde doelen zijn wel van toepassing op alle typicals. Bij de doelen zelf is wel aangegeven voor welke typical de bijbehorende maatregelen van toepassing zijn.

In Bijlage I is per typical een BowTie opgenomen die de relatie tussen scenario's, doelen en maatregelen op een grafische manier weergeeft.

4.2Scenario's van toepassing op typical 1a - Kleine opslagvoorziening met nieuwe, gebruikte/in gebruik zijnde of remanufactured energiedragers

4.3Scenario's bij typical 1b - Kleine showroom

Alle scenario's die van toepassing zijn op typical 1a, Paragraaf 4.2, zijn ook van toepassing op typical 1b. Er zijn geen aanvullende scenario's gedefinieerd. Wel kunnen de maatregelen per typical verschillen.

4.4Scenario's bij typical 1c en 2c - Kleine en middelgrote opslag refurbished energiedragers

Alle scenario's die van toepassing zijn op typical 1a, Paragraaf 4.2, zijn ook van toepassing op typicals 1c en 2c. Er zijn geen aanvullende scenario's gedefinieerd. Wel kunnen de maatregelen per typical verschillen.

4.5Scenario's bij typical 1d en 1e - Kleine opslagvoorziening met afgedankte energiedragers ten behoeve van producthergebruik en ten behoeve van materiaalhergebruik

Met uitzondering van scenario S1 Fabricagefout in energiedrager, zijn alle scenario's die van toepassing zijn op typical 1a, Paragraaf 4.2, ook van toepassing op de typicals 1d en 1e. Aanvullend is S15 als oorzaakscenario gedefinieerd voor typical 1d. Wel kunnen de maatregelen per typical verschillen.

4.6Scenario's bij typical 2a - Middelgrote opslagvoorziening

Alle scenario's die van toepassing zijn op typical 1a, Paragraaf 4.2, zijn ook van toepassing op typical 2a. Wel kunnen de maatregelen per typical verschillen. Er zijn geen aanvullende scenario's gedefinieerd.

4.7Scenario's bij typical 2b - Middelgrote showroom

Alle scenario's die van toepassing zijn op typical 1a, Paragraaf 4.2, zijn ook van toepassing op typical 2b. Wel kunnen de maatregelen per typical verschillen. Er zijn geen aanvullende scenario's gedefinieerd.

4.8Scenario's bij typical 3a - Grote showroom

Alle scenario's die van toepassing zijn op typical 1a, Paragraaf 4.2, zijn ook van toepassing op typical 3a. Wel kunnen de maatregelen per typical verschillen. Er zijn geen aanvullende scenario's gedefinieerd.

4.9Scenario's bij typical 3b - Groot opslagterrein buiten

Met uitzondering van scenario's S5 Blikseminslag, S8 Beschadiging energiedrager door vallen en S9 Beïnvloeding door andere stoffen zijn alle scenario's die van toepassing zijn op typical 1a, Paragraaf 4.2, ook van toepassing op typical 3b. Wel kunnen de maatregelen per typical verschillen. Er zijn geen aanvullende scenario's gedefinieerd.

5.1Inleiding Normatief

Deze PGS-richtlijn beschrijft doelen en maatregelen die kunnen worden getroffen om de veiligheid te waarborgen.

Elke maatregel beoogt een risico te verminderen. Dit gaat om hoge en middelhoge risico's voor:

• omgevingsveiligheid: het voorkomen van ongewone voorvallen en het beperken van de gevolgen daarvan voor de omgeving met het oog op het waarborgen van de veiligheid voor de omgeving;

• arbeidsveiligheid: het voorkomen van ongevallen met gevaarlijke stoffen, dan wel het beperken van de gevolgen daarvan en het voorkomen van acute blootstelling van werknemers aan gevaarlijke stoffen;

• brand- en rampenbestrijding: het beperken van de gevolgen van een brand, incident met gevaarlijke stoffen of ramp en het borgen van een doelmatige rampenbestrijding en het borgen van de veiligheid van de incidentbestrijders.

Er wordt zo zorgvuldig mogelijk voor gezorgd in een PGS dat bij navolging van de maatregelen niet in strijd wordt gehandeld met wet- en regelgeving. Het is echter niet zo dat een PGS uitputtend is in het opnemen van wettelijke verplichtingen. Het is altijd van belang de van toepassing zijnde wetgeving voor de desbetreffende activiteit te controleren.

De meeste maatregelen hebben grondslagen in meerdere wetten. Bij elke maatregel is deze grondslag vermeld. Daarmee wordt duidelijk dat:

• maatregelen die zijn gesteld voor de omgevingsveiligheid, moeten worden nageleefd op grond van de Omgevingswet. In Hoofdstuk 7 zijn deze maatregelen aangeduid met Omgevingsveiligheid en met Brandpreventie (Brandpreventie en -bestrijding Omgevingsveiligheid);
• maatregelen die zijn gesteld in het belang van de arbeidsveiligheid, moeten worden nageleefd op grond van de Arbeidsomstandighedenwet en de Warenwet. In Hoofdstuk 7 zijn deze maatregelen aangeduid met Arbeidsveiligheid;
• maatregelen die zijn gesteld in het belang van brand- en rampenbestrijding, moeten worden nageleefd op grond van de Wet veiligheidsregio's. In Hoofdstuk 7 zijn deze maatregelen aangeduid met Rampenbestrijding (Brand- en rampenbestrijding).

5.2Omgevingsveiligheid Normatief

5.3Arbeidsveiligheid Normatief

In de Arbeidsomstandighedenwet staan verplichtingen met het oog op de veiligheid en gezondheid van werknemers. Voor bedrijven waar wordt gewerkt met gevaarlijke stoffen, zijn het voorkomen van ongevallen met die stoffen en het beperken van de gevolgen daarvan voor werknemers belangrijke doelen. Een ander belangrijk doel is het voorkomen van acute blootstelling aan gevaarlijke stoffen bij werknemers.

In het Arbeidsomstandighedenbesluit, een verdere uitwerking van de doelvoorschriften in de Arbeidsomstandighedenwet, staan nadere regels waaraan zowel werkgever als werknemer zich moet houden om arbeidsrisico's tegen te gaan. De Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit geven in sommige artikelen de minister van SZW de bevoegdheid om nadere regels te stellen. Deze zijn uitgewerkt in de Arbeidsomstandighedenregeling. Deze regeling geeft dus nadere uitleg voor bepaalde onderwerpen uit de Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit maar behoort ook tot de reguliere wetgeving. Een bedrijf kan dus te maken hebben met de Arbeidsomstandighedenwet, het Arbeidsomstandighedenbesluit en de Arbeidsomstandighedenregeling.

De overheid geeft via de Arbeidsomstandighedenwet een wettelijk kader met zo min mogelijk regels en administratieve lasten. Werkgevers en werknemers kunnen samen afspraken maken over hoe zij kunnen voldoen aan de voorschriften die de overheid stelt. Deze afspraken kunnen worden vastgelegd in een arbocatalogus. Een arbocatalogus is van kracht voor een bedrijfstak. Deze catalogus beschrijft technieken en manieren, goede praktijken, normen en praktische handleidingen voor veilig en gezond werken.

Daarnaast spelen de PGS-richtlijnen een belangrijke rol bij het bepalen of werkgevers aan hun wettelijke verplichtingen voldoen. De Nederlandse Arbeidsinspectie betrekt de PGS-richtlijnen bij het toezicht op de naleving van de wettelijke voorschriften en de handhaving daarvan. De Nederlandse Arbeidsinspectie gebruikt de PGS-richtlijnen bij het toezicht op de naleving.

De maatregelen met het oog op arbeidsveiligheid zijn te herkennen aan Arbeidsveiligheid.

Gelijkwaardige maatregelen

Een vanuit arbeidsomstandigheden gezien gelijkwaardige maatregel kan eveneens worden toegepast indien deze voldoet aan de criteria uit Paragraaf 8.1. Eventueel kan de Nederlandse Arbeidsinspcetie maatregelen uit een PGS-richtlijn via een eis tot naleving verplicht stellen. Deze bevoegdheid staat in artikel 27 van de Arbeidsomstandighedenwet.

5.4Brand- en rampenbestrijding Normatief

De veiligheidsregio's hebben de taak om gemeenten te adviseren over branden, rampen en crises. Dit staat in artikel 10 van de Wet veiligheidsregio's (Wvr).

De brandweer is een onderdeel van de veiligheidsregio. De taken van de brandweer staan in artikel 25 van de Wvr. Dit zijn:

• het voorkomen, beperken en bestrijden van brand;
• het beperken van brandgevaar;
• het voorkomen, beperken en bestrijden van ongevallen anders dan bij brand.

Daarnaast dragen de veiligheidsregio's zorg voor:

• de voorbereiding op de bestrijding van branden, rampen en crises;
• het organiseren van de rampenbestrijding;
• het adviseren van andere overheden en organisaties op het gebied van brandpreventie, brandbestrijding en het voorkomen, beperken en bestrijden van ongevallen met gevaarlijke stoffen. Hiertoe hoort ook het adviseren van het bevoegd gezag Omgevingswet over voorschriften voor brand- en rampenbestrijding in omgevingsvergunningen.

Tot slot hebben de veiligheidsregio's een wettelijke taak tot het uitvoeren van inspecties bij Seveso-inrichtingen (artikel 13.17 van het Omgevingsbesluit en artikel 61 van de Wvr) en het opleggen van een bedrijfsbrandweeraanwijzing (artikel 31 van de Wvr).

Bij het uitvoeren van deze taken gebruiken de veiligheidsregio's PGS-richtlijnen. Brand- en rampenbestrijding omvat brandveiligheid, maar ook het ongecontroleerd vrijkomen van gevaarlijke stoffen die een bedreiging vormen voor de omgeving.

Algemene (brand)veiligheidseisen voor bouwwerken zijn geen onderdeel van PGS-richtlijnen maar volgen uit het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). De maatregelen die zijn gericht op brandpreventie en brandbestrijding op grond van de Omgevingswet, zijn aangeduid met Brandpreventie.

De maatregelen die zijn gesteld in het belang van de brand- en rampenbestrijding op grond van de Wvr, zijn aangeduid met Rampenbestrijding.

6.1Inleiding Normatief

In dit hoofdstuk zijn de doelen beschreven die relevant zijn voor de veilige opslag van lithiumhoudende energiedragers. Met deze doelen is beoogd het risico zo veel mogelijk te beperken.

Bij elk doel staat met welke maatregelen aan het doel kan worden voldaan. Hierbij is het onderwerp van de maatregel vermeld. De volledige maatregel is beschreven in Hoofdstuk 7.

Elk doel is herkenbaar aan een paars kader en heeft een uniek nummer. Bij de maatregelen in Hoofdstuk 7 is steeds vermeld aan welke doelen de maatregel invulling geeft.

6.2Doelen Normatief

7.1Inleiding bij de maatregelen Normatief

Dit hoofdstuk bevat de verschillende preventieve en repressieve maatregelen die invulling geven aan de doelen zoals opgenomen in Hoofdstuk 6. Dit kunnen bouwkundige, (installatie)technische en organisatorische maatregelen zijn. Als deze maatregelen zijn getroffen, wordt in elk geval aan de gestelde doelen voldaan.

Elke maatregel heeft een nummer en een onderwerp. Het nummer en onderwerp komen overeen met de aanduiding van de maatregel bij de doelen in Hoofdstuk 6.

Bij elke maatregel is met de markeringen Omgevingsveiligheid, Brandpreventie, Arbeidsveiligheid of Rampenbestrijding aangegeven wat de wettelijke basis is.

Omgevingsveiligheid: Maatregel gericht op omgevingsveiligheid met een grondslag in de Omgevingswet

Brandpreventie: Maatregel gericht op brandpreventie en -bestrijding met een grondslag in de Omgevingswet (adviesrol veiligheidsregio/brandweer)

Arbeidsveiligheid: Maatregel gericht op arbeidsveiligheid met een grondslag in de Arbeidsomstandighedenwet

Rampenbestrijding: Maatregel gericht op brand- en rampenbestrijding met een grondslag in de Wet veiligheidsregio's

De maatregelen staan in een blauw kader, behalve de maatregelen die vergelijkbaar zijn met direct geldende eisen uit andere wetgeving; deze zijn herkenbaar aan een oranje kader. Deze maatregelen hebben de letters 'MW' voor het nummer. Onder deze maatregelen staat een referentie naar de wettelijke bepaling bij de desbetreffende maatregel.

Interne veiligheidsafstanden

In de PGS-richtlijnen kunnen minimumafstanden opgenomen zijn, bedoeld om escalatie van een voorzienbaar incident in of nabij een PGS-voorziening naar een ander installatieonderdeel, bouwwerken, opslagen en mensen niet zijnde werkenden (domino-effect) te voorkomen of te beperken. Deze minimumafstanden zijn niet hetzelfde als de afstanden die betrekking hebben op de gezondheid en veiligheid van werkenden in het kader van brand- en explosieveiligheid als bepaald in onder meer paragraaf 2a van het Arbeidsomstandighedenbesluit (ATEX). Die afstanden zijn onderdeel van het explosieveiligheidsdocument en zijn bijvoorbeeld afhankelijk van de zonering en mogelijke andere aanwezige stoffen. De arbeidsomstandighedenwetgeving gaat bij de berekening van de afstanden uit van een worstcasescenario en -situatie waardoor de interne veiligheidsafstanden groter kunnen zijn dan die in de PGS-richtlijn.

7.2Basisveiligheid Normatief

7.3Opslagvoorziening voor de opslag van lithiumhoudende energiedragers Normatief