1.1Doel van de richtlijn

Het doel van deze PGS-richtlijn is om vast te leggen met welke maatregelen de risico’s van het afleveren van gecomprimeerd aardgas en gecomprimeerd biogas (CNG) te beheersen zijn. In deze PGS wordt de term gasafleverinstallatie gebruikt, hiermee wordt de aardgas- en biogasafleverinstallatie bedoeld. Deze maatregelen zijn gebaseerd op een risicobenadering die uitgaat van de scenario’s die zich kunnen voordoen. Op basis van de scenario’s zijn doelen geformuleerd waarmee wordt beoogd een aanvaardbaar veiligheidsniveau te creëren. Uit de doelen zijn vervolgens de maatregelen afgeleid. De maatregelen verkleinen de kans op een incident of voorkomen of beperken de nadelige gevolgen van een incident. Informatie over de risicobenadering staat in Hoofdstuk 3 van deze richtlijn.

1.2Toepassingsbereik van de richtlijn

Deze PGS-richtlijn is van toepassing op gasafleverinstallaties met een nominale tankdruk van ten minste 20.000 kPa (200 bar), die zijn bestemd voor:

• het tanken van voertuigen, vaartuigen en werktuigen die CNG als brandstof gebruiken;
• langzaam vullen, snel vullen of een combinatie van beide.

Opmerkingen:

• Onder aardgas wordt in deze PGS-richtlijn ook biogas verstaan dat is opgewaardeerd tot aardgaskwaliteit.
• Paragraaf 2.1 van deze richtlijn bevat informatie over gasafleverinstallaties. In Bijlage D bij deze richtlijn is nadere informatie opgenomen over biogas.

Deze richtlijn gaat niet in op de emissies naar bodem, water en lucht. Eisen over emissies naar bodem, water en lucht staan in de regels op grond van de Omgevingswet. Wel zijn bodem-, water- en luchtaspecten genoemd als dit consequenties heeft voor de veiligheid van werknemers en voor de veiligheid van de omgeving. Een voorbeeld is een plas met gevaarlijke stoffen. Dit heeft niet alleen risico’s voor de bodem maar de gevaarlijke stof kan ook uitdampen of in brand raken en schadelijke effecten hebben op de veiligheid van werknemers of de omgeving. De maatregel van een lekbak heeft dan meerdere doelen. De richtlijn gaat ook niet in op de aanpak die nodig is om tot beheersing van de gevaren voor de gezondheid op de lange termijn te komen.

Bij het opstellen van deze PGS-richtlijn heeft het PGS 25-team NEN-EN-ISO 16923 Aardgasvulstations - CNG stations voor het vullen van voertuigen vergeleken met deze PGS-richtlijn. Het PGS 25-team heeft de eisen uit NEN‑EN‑ISO 16923 opgenomen in de maatregelen van deze PGS-richtlijn. Er zijn geen significante tegenstellingen tussen NEN-EN-ISO 16923 en deze PGS-richtlijn.

1.3Relatie met wet- en regelgeving

Wettelijke basis

Deze PGS-richtlijn geeft een nadere uitwerking van wettelijke voorschriften op grond van de Omgevingswet, de Arbeidsomstandighedenwet en de Wet veiligheidsregio's.

In Hoofdstuk 5 staat een toelichting op de relatie met deze wetgeving.

Direct werkende wetten en regels

Naast de eisen in deze PGS-richtlijn zijn er ook andere wetten en regels waaraan een activiteit moet voldoen. Een voorbeeld daarvan is de Warenwet met bijbehorende Warenwetbesluiten. Bijlage C van deze PGS-richtlijn bevat meer informatie over de wet- en regelgeving die van toepassing kan zijn op de activiteit uit deze PGS-richtlijn.

Deze PGS-richtlijn bevat naast de PGS-eisen (in blauwe kaders) ook een aantal maatregelen (in oranje kaders) waaraan een bedrijf op grond van andere wetten en regels al moet voldoen. Dit is om de PGS-richtlijn beter leesbaar en toepasbaar te maken. Dit geeft voor een bepaald onderwerp een meer volledig beeld van de maatregelen die invulling geven aan de doelen.

Deze maatregelen, die al zijn verankerd in direct werkende wetten en regels, hebben een aparte status binnen deze PGS-richtlijn. Een bedrijf moet op grond van deze andere wetten en regels al aan deze maatregelen voldoen.

1.4Bestaande activiteiten

In Hoofdstuk 7 staan maatregelen beschreven. Deze maatregelen geven invulling aan de stand van de techniek en de stand van de wetenschap en professionele dienstverlening.

Nieuwe activiteiten moeten direct voldoen. Bijlage E geeft een overzicht van maatregelen die nieuw of gewijzigd zijn in vergelijking met de vorige versie van deze PGS-richtlijn. In Bijlage F staat voor bestaande activiteiten binnen welke termijn de activiteiten moeten voldoen aan de gewijzigde of nieuwe maatregelen.

1.5Gebruik van normen

Wanneer deze PGS-richtlijn verwijst naar een norm (zoals NEN, EN of ISO) of een ander normdocument of andere specificatie, gaat het om de publicatie, inclusief wijzigings- of correctiebladen, zoals die op het moment van de publicatie van deze PGS-richtlijn luidde. Dde normdocumenten staan in Bijlage B van deze PGS-richtlijn.

Normen zoals NEN, EN of ISO of andere normdocumenten of specificaties worden periodiek opnieuw beoordeeld en zo nodig herzien. De veranderingen zijn vaak beperkt. Wanneer alle bestaande bedrijven toch direct aan de nieuwste editie moeten voldoen, kan dat grote (financiële) gevolgen hebben.

In Bijlage B staat daarom bij de normen waar deze PGS-richtlijn naar verwijst, ook een jaartal. Het gaat om de versie van de norm met dat jaartal, inclusief wijzigings- of correctiebladen. Dat betekent dat deze editie blijft gelden zolang de PGS-richtlijn op dit punt niet is gewijzigd.

Uitzondering voor normen via andere wetten en regels

Soms zijn normen rechtstreeks van toepassing. Bijvoorbeeld omdat andere wetten en regels naar een norm verwijzen. Dat geldt bijvoorbeeld voor normen die horen bij bindende Europese regels. Voor deze normen geldt dat de editie die in die wetten en regels staat, bepalend is.

2.1Aardgas

Algemene informatie

Aardgas wordt gewonnen uit gasvelden en wordt daarna door gastransportbedrijven getransporteerd naar de ‘grote’ industrieën en de gasdistributiebedrijven, waar de druk van het aardgas wordt gereduceerd. Het gastransport- en gasdistributienet kan gevoed worden met aardgas en met tot aardgas opgewaardeerd biogas.

De samenstelling van aardgas kan variëren, afhankelijk van het gasveld of een andere (bio)bron waaruit het is gewonnen. De gasdistributiebedrijven leveren een gassoort die afkomstig is uit het Groningenveld, dan wel een gassoort die daarmee qua verbrandingseigenschappen ongeveer overeenkomt, zoals liquefied natural gas (LNG) wat per schip wordt aangevoerd in Rotterdam. Aardgas bestaat voornamelijk uit methaan, hogere koolwaterstoffen (zoals ethaan) en inerte gassen (zoals stikstof en kooldioxide). Informatie over biogas is opgenomen in Bijlage D.

Gevaren van aardgas

Aardgas is weinig giftig, er is geen grenswaarde vastgesteld, maar het levert in hoge concentraties verstikkingsgevaar op. Aardgas is van nature reukloos. De typische geur wordt na winning aan het aardgas toegevoegd als alarmerende maatregel. Bij een concentratie van 0,5 % tot 0,7% aardgas in lucht is de geur al duidelijk waarneembaar.

Aardgas is onder atmosferische omstandigheden lichter dan lucht en zal daarom opstijgen en vervliegen als het vrijkomt. De relatieve dampdichtheid bedraagt 0,64 (lucht = 1,0).

De ontstekingstemperatuur in lucht ligt vrij hoog op ongeveer 893 K (620 °C). Volgens Chemiekaarten is de zelfontbrandingstemperatuur van aardgas 670 °C, die van CNG 537 °C tot 670 °C, en die van LNG 537 °C tot 595 °C. Een aardgas-luchtmengsel is onder atmosferische omstandigheden ontsteekbaar tussen 5,0 vol.-% en 16 vol.-% aardgas in lucht. Volgens Chemiekaarten is dit 4,7vol.-% - 16,6 vol.-%. Voor LNG (nagenoeg zuiver methaan) geldt een onderste explosiegrens van 4,4 vol.-%. Volgens Chemiekaarten is dit voor LNG 4,5 vol.-% – 14 vol.-% en voor CNG 4,5 vol.-% - 16 vol.-%.

Comprimeren van aardgas

Bij het comprimeren van aardgas van lage druk tot 28.500 kPa (285 bar) stijgt het waterdampgehalte zodanig dat uit het relatief droge aardgas water kan condenseren.

De kans hierop is het grootst in de winter wanneer de bufferopslag door de lage buitentemperatuur sterk afkoelt.

Bij een waterdampgehalte van 30 mg per normaal kubieke meter aardgas is het waterdauwpunt bij 28.500 kPa (285 bar) ongeveer -6 °C. Bij de aansluiting van de aardgasafleverinstallatie aan het leidingnet kan het aardgas echter meer waterdamp bevatten dan de genoemde 30 mg per normaal kubieke meter gas.

Oorzaken daarvan kunnen zijn:

• de nieuwe leidingen zijn afgeperst met water;
• er zijn operationele fouten bij de gasleverancier opgetreden;
• het grondwater is ingelekt via ondeugdelijk geworden verbindingen in gasdistributieleidingen met een druk van maximaal 100.000 kPa (1 bar) overdruk.

De laatstgenoemde oorzaak leidt tot een structureel hoog waterdampgehalte, waardoor in een aardgasafleverinstallatie die vanuit dit soort leidingen wordt gevuld, continue watervorming is te verwachten.

Bij een relatieve verzadiging van CO2-houdend aardgas met relatieve vochtigheid boven 60 % begint CO2-corrosie van koolstofstaal op te treden.

De combinatie van vrij water en aardgas kan onder bepaalde voorwaarden hydraatvorming tot gevolg hebben. Hydraat is een vaste gekristalliseerde verbinding van aardgas en water, die verstoppingen kan veroorzaken. Hydraatvorming kan alleen optreden beneden een bepaalde temperatuur. Deze temperatuur ligt hoger naarmate de gasdruk hoger wordt. Bij Gronings aardgas treedt bij een druk van 28.500 kPa (285 bar) hydraatvorming op bij ongeveer 22 °C. Hierdoor zal, bij de aanwezigheid van vrij water vrijwel altijd hydraatvorming optreden.

Verstoppingen kunnen zich voordoen in vernauwingen in de aardgasafleverinstallatie, zoals leidingen, kleppen of drukregelaars, maar ook in overdrukbeveiligingen. Hieruit blijkt dat de aanwezigheid van vrij water in een aardgasafleverinstallatie zeer ongewenst is en moet worden voorkomen. Het waterdauwpunt van gecomprimeerd aardgas (CNG) behoort dus bij voorkeur niet hoger te zijn dan de laagste te verwachten temperatuur.

Samendrukbaarheid van het gas

De samendrukbaarheid van aardgas bij hogere drukken wijkt af van de ideale gaswet van Boyle-Gay-Lussac. Uit afbeelding 4 (§ 7.6.2) blijkt dat bij temperatuurstijging de drukstijging hoger is dan uit de ideale gaswet zou volgen. Hiermee moet rekening worden gehouden bij drukveranderingen die het gevolg zijn van temperatuurveranderingen van aardgas bij een constant volume.

2.2De gasafleverinstallatie

Algemene beschrijving gasafleverinstallaties

Onderstaand wordt een informatieve omschrijving gegeven van de verschillende soorten afleverinstallaties voor aardgas en biogas aan voertuigen, vaartuigen en werktuigen die aardgas als motorbrandstof gebruiken.

Gasafleverinstallaties leveren gecomprimeerd (gasvormig) aardgas (of biogas met aardgaskwaliteit) aan voertuigen, vaartuigen en/of werktuigen. Het aardgas wordt onttrokken aan het aardgasnet en vervolgens gecomprimeerd.

Dit moet onderscheiden worden van de liquefied natural gas (LNG)-afleverinstallaties, die vloeibaar gemaakt aardgas afleveren aan veelal vrachtauto's en bussen. LNG wordt aangevoerd per tankauto.

Globaal is een gasafleverinstallatie opgebouwd uit een compressorinstallatie, een bufferopslag (optioneel) en een of meerdere aflevertoestellen (ook wel afleverzuilen of dispensers genoemd). In de praktijk spreekt men ook vaak van een CNG-vulstation of CNG-station.

De compressor

De in de gasafleverinstallatie toegepaste compressor comprimeert het aardgas uit het transportnet, meestal tot een druk van maximaal 28.500 kPa (285 bar), maar hogere drukken zijn ook mogelijk. In het algemeen wordt de compressor aangedreven door een elektro- of een gasmotor.

Het aardgas wordt in verschillende trappen gecomprimeerd. Na elke druktrap wordt het aardgas in een warmtewisselaar gekoeld en daarna door een vloeistofafscheider gevoerd. Dit is noodzakelijk omdat bij het comprimeren vloeistoffen kunnen worden gevormd die schade kunnen veroorzaken aan de compressor, de drukhouders of de appendages van het voertuig, vaartuig en/of werktuig.

Soorten gasafleverinstallaties

Bij de gasafleverinstallaties kunnen we onderscheid maken tussen ‘fast-fill’-installaties (snel vullen), ‘slow-fill’-installaties (langzaam vullen) of een combinatie van beide.

Bij ‘fast-fill’ wordt het voertuig, vaartuig of werktuig in enkele minuten afgetankt, terwijl bij ‘slow-fill’ de vultijd over het algemeen zes tot twaalf uur zal bedragen.

‘Fast-fill’-installatie

Bij een ‘fast-fill’-installatie wordt aardgas gecomprimeerd en eventueel opgeslagen in een buffer. Deze vultechniek wordt toegepast als binnen een korte tijd relatief veel voertuigen moeten worden getankt. De vultijd per voertuig bedraagt enkele minuten. Als de buffer leeg is of er geen buffer wordt toegepast, wordt het voertuig direct via de compressor gevuld. De vultijd is dan direct afhankelijk van de capaciteit van de compressor. In het algemeen zal de capaciteit van de compressor die gekoppeld is aan een bufferopslag kleiner zijn dan wanneer geen bufferopslag wordt toegepast.

Afbeelding 1 – Voorbeeld schematische weergave CNG-installatie

Legenda

1. Flowmeter = F1
2. Handbediende afsluiter
3. Handbediende afsluiter (M17)
4. Op afstand bedienbare afsluiter (M90)
5. Terugslagklep (terugstroombeveiliging
6. Lagedrukbeveiliging (druktransmitter) = Pt
7. Blowdownvat / Drukregelaar
8. Overdrukbeveiliging (afblaasveiligheid)
9. Compressor
10. Brandveiligheid (bijv. smeltveiligheid) (M41)
11. Bufferopslag
12. Drukregelaar
13. Breekkoppeling (M53)
14. Noodstop

Afbeelding 1 is bedoeld om een voorbeeld te geven van een standaard CNG-installatie met de belangrijkste veiligheden. Het is ook toegestaan om een configuratie te hebben met andere oplossingen om de risico’s te adresseren. Deze afbeelding is informatief en nadrukkelijk niet bedoeld om op te handhaven. Het WBDA 2016 is de wetgeving waaraan de CNG-installatie inclusief de veiligheden moet voldoen.

Afbeelding 2 – Schema ‘fast-fill’-installatie

Legenda

1. Distributienet
2. Hoofdmeter
3. Compressorinstallatie
4. 3-lijncascade
5. Aflevertoestel

Bij de ‘fast-fill’-procedure, al dan niet in combinatie met een bufferopslag, wordt de tank van het voertuig in enkele minuten gevuld tot een druk van 20.000 kPa (200 bar). Het aardgastransport wordt dan verwezenlijkt door het drukverschil tussen de bufferopslag en de tank(s) van het voertuig. Om het rendement van de buffer zo hoog mogelijk te maken en de vultijd zo kort mogelijk te houden, wordt meestal gekozen voor een cascaderegeling. Bij een cascaderegeling wordt de totale bufferopslag verdeeld over maximaal drie druklijnen. Tijdens het vullen van een voertuig wordt in eerste instantie getankt uit de eerste druklijn (LD; lage druk), waarna automatisch wordt overgeschakeld op de tweede (MD; middendruk) respectievelijk derde druklijn (HD; hoge druk).

‘Time-fill’-installatie

Bij een ‘time-fill’-installatie (ook wel ‘slow fill’ genoemd) wordt gas via een compressor rechtstreeks in de voorraadcilinders van het voertuig geperst. De ‘time-fill’ wordt meestal toegepast als ’s nachts tanken mogelijk is. Bij een ‘time-fill’-systeem worden in principe meerdere voertuigen aangesloten op de aflevertoestellen (dispensers).

Deze voertuigen worden dan gelijktijdig, langzaam gevuld. Door de lange beschikbare vultijd kan de compressor soms kleiner uitgevoerd worden dan bij een ‘fast fill’ systeem.

Afbeelding 3 – Schema ‘time-fill’-installatie

Legenda

1. Distributienet
2. Hoofdmeter
3. Compressorinstallatie
4. Aflevertoestel/zuil (dispenser)

Vaak wordt een ‘slow-fill’-installatie uitgerust met een kleine buffer om ook een beperkte vorm van ‘fast fill’ mogelijk te maken.

Gashoeveelheidsmeter

De gashoeveelheid wordt uitgedrukt in kilogram en wordt gebruikelijk gemeten aan de hogedrukzijde van het vulstation, die is geïntegreerd in het aflevertoestel (afleverzuil).

3.1Basisveiligheidsniveau

Bij het uitvoeren van de activiteiten die vallen onder het toepassingsbereik van deze PGS-richtlijn wordt ervan uitgegaan dat een basisveiligheidsniveau aanwezig is. Dit is op te delen in vier soorten maatregelen:

• beschermende maatregelen die volgens wet- en regelgeving standaard bij de activiteiten nodig zijn.
• maatregelen die volgens bewezen en geaccepteerde goede praktijken niet weg te denken zijn. Dit zijn maatregelen voor ontwerp, constructie, in bedrijf nemen, gebruik, onderhoud of modificatie, inspectie en uit bedrijf nemen.
• ‘good housekeeping’, dit is een begrip dat staat voor de algemene zorg bij, netheid en orde van een activiteit of een bedrijfsonderdeel. ‘Good housekeeping’ is een belangrijke factor bij het voorkomen van gevaarlijke situaties. Er wordt van uitgegaan dat een bedrijf deze zaken op orde heeft, zoals ook is beschreven in de zorgplichtartikelen van de Omgevingswet en de Arbeidsomstandighedenwet.
• Maatregelen goed vakmanschap. Dit staat voor vaardigheden van werknemers om kwalitatief goed werk te leveren, en daarbij veilig en gezond te werken.

Het uitgangspunt is dus dat een bedrijf met bovenstaande maatregelen werkt.

In Hoofdstuk 8 en Hoofdstuk 9 staat meer uitleg over de maatregelen die horen bij het basisveiligheidsniveau.

Installaties of activiteiten die onder deze PGS-richtlijn vallen, kunnen zo complex zijn, dat hiervoor een veiligheidsbeheersysteem nodig is. Dat is in elk geval nodig als een activiteit plaatsvindt bij een Seveso-inrichting. Vaak gelden dan eisen voor de opzet en inhoud van dat systeem volgens NEN-EN-ISO 14001, ISO 45001, NTA 8620 of het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal).

3.2Risicobenadering

Risicobenadering als basis

Deze PGS-richtlijn is gebaseerd op een risicobenadering waarbij op een systematische manier doelen en maatregelen zijn geformuleerd. Op basis van kennis en kunde van deskundigen van bedrijfsleven en overheid zijn verschillende scenario's geïdentificeerd. Een scenario is een reeks opeenvolgende gebeurtenissen die leiden tot een ongewenste (gevaarlijke) gebeurtenis.

Het risico is altijd een combinatie van de ernst van de gevolgen (effect) van een (ongewenste) gebeurtenis en de waarschijnlijkheid (kans) dat de gebeurtenis zich voordoet: risico = kans × effect.

Scenario's met de kleinste kans of met het kleinste effect worden beschouwd als scenario's met een laag risico. Deze staan niet in deze PGS-richtlijn. De scenario's met een middelhoog tot hoog risico zijn in deze PGS richtlijn beschreven.

Op basis van een scenario is een doel beschreven om ervoor te zorgen dat:

• de kans op de ongewenste gebeurtenis zo veel mogelijk wordt beperkt; en
• de nadelige gevolgen van de ongewenste gebeurtenis worden voorkomen of zo veel mogelijk worden beperkt.

Soms kunnen meerdere scenario's met hetzelfde doel worden gedekt. Per doel zijn er een of meer maatregelen uitgewerkt die er samen voor moeten zorgen dat aan het doel wordt voldaan. Een maatregel kan gelden voor meerdere doelen. De risicobenadering geeft de gebruiker van de PGS-richtlijn meer inzicht in het 'waarom' van de opgenomen maatregelen.

Methode

Voor de risicobenadering zijn verschillende methodes mogelijk. Vaak wordt de SWIFT-methode gebruikt. SWIFT staat voor ‘Structured ‘What If’ Technique’. Deze methode wordt gebruikt in combinatie met scenario-identificatie op basis van verschillende bronoorzaken, afkomstig uit de HAZOP-methode. HAZOP staat voor 'Hazard and Operability'.

Meer informatie over de gebruikte methodes staat in de Handreiking generieke risicobenadering.

Scenario's met laag risico

Scenario's met een laag risico worden niet in deze PGS-richtlijn behandeld. Dit betekent niet dat een bedrijf daar geen aandacht aan hoeft te besteden. Zo is een bedrijf onder andere op grond van de arbeidsomstandighedenwet gehouden om een risico inventarisatie en -evaluatie uit te voeren en hier een passend plan van aanpak voor te maken. Maatregelen voor scenario's met een laag risico kunnen ook door andere wetten, regels, richtlijnen of afspraken worden geborgd.

Risicoanalyse verplicht volgens wetgeving

De scenario's in deze PGS-richtlijn horen bij de risicoanalyse die het PGS-team heeft uitgevoerd. Voor sommige activiteiten geldt ook een wettelijke plicht om een risicoanalyse uit te voeren. Naast de eerder genoemde RIE-plicht vanuit de Arbeidsomstandighedenwet zijn bedrijven bijvoorbeeld op grond van het Warenwetbesluit drukapparatuur 2016 (WBDA 2016) verplicht om voor installaties die hieronder vallen een risicoanalyse uit te voeren. De risicoanalyse van het PGS-team komt niet in de plaats van deze verplichte risicoanalyse.

Scenario's die niet zijn uitgewerkt

Scenario's gaan uit van ongewenste gebeurtenissen. Bij het identificeren van scenario's zijn niet alle ongewenste gebeurtenissen meegenomen. Terrorisme en neerstortende vliegtuigen zijn daar voorbeelden van. Scenario's die voortkomen uit natuurgeweld zijn, als dat relevant is, wel benoemd maar niet verder uitgewerkt in doelen en maatregelen. De enige uitzondering is blikseminslag. Voor natuurgeweld zoals overstromingen en aardbevingen geldt dat de kans hierop afhangt van de locatie van de activiteit. Bedrijven moeten zelf beoordelen of er een verhoogde kans is op aardbevingen of overstromingen en ook wat de gevolgen van zo'n gebeurtenis kunnen zijn voor de veiligheid. Aan de hand daarvan kan een bedrijf in overleg met het bevoegd gezag vaststellen welke maatregelen nodig zijn om de gevolgen te beperken.

Bedrijven die onder de Seveso-richtlijn vallen en beschouwd worden als hogedrempelinrichting, moeten in het veiligheidsrapport wél ingaan op natuurlijke oorzaken van zware ongevallen, zoals aardbevingen of overstromingen.

Aanpak risicobenadering PGS 25

Een toelichting op de PGS-risicobenadering en hoe de PGS-teams deze hebben aangepakt, staat in de Handreiking generieke risicobenadering.

De risicoanalyse geeft een kwalitatief inzicht in de kans en gevolgen van een scenario. Het PGS-team heeft de risico’s van de scenario’s geëvalueerd, geclassificeerd en gerangschikt. Daarbij is gebruikgemaakt van de kwalitatieve risicomatrix van de generieke risicobenadering. Hiermee is bepaald of het scenario relevant is voor de PGS. Als het scenario relevant is voor de PGS, identificeert het team maatregelen op basis van de huidige stand der techniek (bijvoorbeeld uit bestaande PGS'en, gehanteerde normen en andere referentiedocumenten). Als het om nieuwe activiteiten gaat, zal in overleg met betrokken experts bekeken worden welke maatregelen toegepast worden en/of toepasbaar zijn.

De risicomatrix is vervolgens gebruikt om te beoordelen of de maatregel:

• het risico vermindert;
• de kans op optreden van de ongewenste gebeurtenis verkleint;
• de omvang of ernst van de gevolgen vermindert.

Voor de geïdentificeerde maatregelen is vervolgens getoetst of ze als maatregel in de PGS opgenomen moeten worden. Dit gebeurt op basis van de gezamenlijke kennis en inzichten van deskundigen in het PGS-team.

In dit deskundig oordeel worden dus meerdere aspecten meegewogen. In elk geval zijn dit wettelijke randvoorwaarden zoals de beste beschikbare techniek, de stand van de wetenschap en de arbeidshygiënische strategie. De positie van het scenario in de matrix is daarbij een hulpmiddel dat inzicht geeft. De risicomatrix kan niet gezien worden als normatief kader.

De risicobenadering is uitgevoerd in sessies met het PGS 25-team, onder begeleiding van een externe deskundige, en is gebaseerd op een representatieve gangbare aardgasafleverinstallatie. De risicobenadering is niet uitputtend. Het is altijd mogelijk dat scenario's die niet zijn beschreven zich voordoen.

4.1Inleiding

Dit hoofdstuk beschrijft scenario’s die realistisch en relevant zijn voor aardgasafleverinstallaties. De scenario’s zijn onderverdeeld in categorieën van directe oorzaken: corrosie, erosie, externe oorzaken, natuurlijke oorzaken, impact, overdruk, onderdruk, lage temperatuur, hoge temperatuur, trillingen, menselijke fouten tijdens gebruik, wijziging of onderhoud en overschrijding belastinggrenzen.

Elk scenario staat in een groen kader en heeft een nummer. Het is weergegeven als S1, S2 en verder. Bij elk scenario horen doelen. Deze doelen zijn weergegeven als D1, D2 en verder. De beschrijvingen van de doelen staan in Hoofdstuk 6. Bij de maatregelen in Hoofdstuk 7 is steeds aangegeven welke scenario's daar een rol bij spelen.

4.2Scenario’s voor de installatie vanaf het gasnet tot en met de afleverzuil

4.3Scenario’s voor het afleveren (tanken) van CNG met ‘fast fill’ installaties

4.44.4 Scenario’s voor het afleveren met 'time-fill'-installaties

4.5Scenario’s voor tankinstallaties voor vaartuigen

Dit zijn extra scenario’s (andere scenario’s zijn voor zover relevant ook van toepassing).

5.1Inleiding

Deze PGS-richtlijn beschrijft de doelen en de maatregelen die getroffen kunnen worden om aan de doelen te voldoen en daarmee de veiligheid te waarborgen.

Elke maatregel beoogt een risico te verminderen. Dit gaat om hoge en middelhoge risico's voor:

• Omgevingsveiligheid: het voorkomen van ongewone voorvallen en het beperken van de gevolgen daarvan voor de omgeving met het oog op het waarborgen van de veiligheid voor de omgeving.
• Arbeidsveiligheid: het voorkomen van ongevallen met gevaarlijke stoffen, danwel het beperken van de gevolgen daarvan en het voorkomen van acute blootstelling van werknemers aan gevaarlijke stoffen.
• Brand- en rampenbestrijding: het beperken van de gevolgen van een brand, incident met gevaarlijke stoffen of ramp en het borgen van een doelmatige rampenbestrijding en voor het borgen van de veiligheid van de incidentbestrijders.

Er wordt zo zorgvuldig mogelijk gezorgd in een PGS dat bij navolging van de maatregelen niet in strijd wordt gehandeld met wet- en regelgeving. Het is echter niet zo dat een PGS uitputtend is in het opnemen van wettelijke verplichtingen. Het is altijd van belang de van toepassing zijnde wetgeving voor de desbetreffende activiteit te controleren.

De meeste maatregelen hebben grondslagen in meerdere wetten. Bij elke maatregel is deze grondslag vermeld. Daarmee wordt duidelijk dat:

• de maatregelen die zijn gesteld voor de omgevingsveiligheid moeten worden nageleefd op grond van de Omgevingswet. In Hoofdstuk 7 zijn deze maatregelen aangeduid met Omgevingsveiligheid en met Brandpreventie;
• de maatregelen die zijn gesteld in het belang van de arbeidsveiligheid, moeten worden nageleefd op grond van de Arbeidsomstandighedenwet en de Warenwet. In Hoofdstuk 7 zijn deze maatregelen aangeduid met Arbeidsveiligheid;
• de maatregelen die zijn gesteld in het belang van de brand- en de rampenbestrijding, moeten worden nageleefd op grond van de Wet veiligheidsregio's. In Hoofdstuk 7 zijn deze maatregelen aangeduid met Rampenbestrijding.

5.2Omgevingswet

De Omgevingswet gaat over de fysieke leefomgeving en de activiteiten die daar gevolgen voor (kunnen) hebben. Het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) bevat onder andere regels voor milieubelastende activiteiten. Met het oog op het waarborgen van de veiligheid zijn in het Bal regels gesteld over activiteiten met gevaarlijke stoffen. In het Bal kan omschreven zijn dat een vergunningplicht of algemene regels gelden voor de activiteit. Het toepassingsbereik van deze PGS-richtlijn kan breder zijn dan het toepassingsbereik van de milieubelastende activiteit van het Bal. De eisen uit deze PGS-richtlijn gelden alleen als direct werkende verplichtingen voor zo ver passend binnen het toepassingsbereik van het Bal. In de Omgevingsregeling is terug te vinden welke versie van de PGS-richtlijn is aangestuurd. Voor vergunningplichtige activiteiten bepaalt het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) welke informatiedocumenten betrokken moeten worden als informatiedocument. Het bevoegd gezag moet bij het beoordelen van de aanvraag omgevingsvergunning milieubelastende activiteit rekening houden met het informatiedocument. Tussen het moment van vaststellen van de PGS-richtlijn door het BOb en opname in de rijksregels kan een periode zijn gelegen. Hoe hiermee om te gaan in deze periode is te vinden opde website van het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO): Vooruitlopen op toekomstige PGS-richtlijnen. Deze systematiek geldt voor bestaande richtlijnen die gewijzigd zijn én voor nieuwe richtlijnen waarvoor mogelijk een herziening van het Bal nodig is. Voor het overzicht van de juridische status van de PGS-richtlijn zie de website van het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO): Overzicht PGS-richtlijnen. Het stelsel van de Omgevingswet biedt mogelijkheid om bij maatwerkvoorschrift of gelijkwaardige maatregel af te wijken.

5.3Arbeidsomstandighedenwet, -besluit en -regelingen

De Arbeidsomstandighedenwet bevat verplichtingen met het oog op de arbeidsveiligheid. Voor bedrijven waar wordt gewerkt met gevaarlijke stoffen, is het voorkomen van ongevallen met die stoffen en het beperken van de gevolgen daarvan voor werknemers, een belangrijk doel. Een ander belangrijk doel is het voorkomen van acute blootstelling aan gevaarlijke stoffen bij werknemers, de zogenaamde minimalisatieplicht van de werkgever.

In het Arbeidsomstandighedenbesluit, een uitwerking van de Arbeidsomstandighedenwet, staan nadere regels waaraan zowel werkgever als werknemer zich moet houden om arbeidsrisico's tegen te gaan. De Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit geven in sommige artikelen de minister de bevoegdheid om nadere regels te stellen. Dat is uitgewerkt in de Arbeidsomstandighedenregeling. Deze regeling geeft dus nadere uitleg voor bepaalde onderwerpen uit de Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit maar behoort ook tot de reguliere wetgeving. Een bedrijf kan dus te maken hebben met de Arbeidsomstandighedenwet, het Arbeidsomstandighedenbesluit en de Arbeidsomstandighedenregeling.

De overheid geeft via de Arbeidsomstandighedenwet een wettelijk kader met zo min mogelijk regels en administratieve lasten. Werkgevers en werknemers kunnen samen afspraken maken over de wijze waarop zij aan de door de overheid gestelde voorschriften kunnen voldoen. Deze afspraken kunnen worden vastgelegd in een zogenoemde Arbocatalogus. Deze catalogus beschrijft technieken en manieren, goede praktijken, normen en praktische handleidingen voor veilig en gezond werken. Een Arbocatalogus kan op branche- of bedrijfsniveau gemaakt worden.

Daarnaast spelen PGS-richtlijnen een belangrijke rol om te bepalen of werkgevers aan hun wettelijke verplichtingen voldoen. De Nederlandse Arbeidsinspectie betrekt de PGS-richtlijnen bij het toezicht op de naleving van de wettelijke voorschriften en de handhaving daarvan. .

De voorschriften en maatregelen op het gebied van arbeidsomstandigheden zijn aangegeven met Arbeidsveiligheid.

Gelijkwaardige maatregelen

Een vanuit arbeidsomstandigheden gezien gelijkwaardige maatregel kan eveneens worden toegepast indien deze voldoet aan de criteria uit Hoofdstuk 10. Eventueel kan de Nederlandse Arbeidsinspectie maatregelen uit een PGS-richtlijn via een eis tot naleving verplicht stellen. Deze bevoegdheid staat in artikel 27 van de Arbeidsomstandighedenwet.

5.4Brand- en rampenbestrijding

De veiligheidsregio’s hebben de taak om gemeenten te adviseren over branden, rampen en crises. Dit staat in artikel 10 van de Wet veiligheidsregio’s (Wvr).

De brandweer is een onderdeel van de veiligheidsregio. De taken van de brandweer staan in artikel 25 van de Wvr. Dit zijn:

• het voorkomen, beperken en bestrijden van brand;
• het beperken van brandgevaar;
• het voorkomen, beperken en bestrijden van ongevallen anders dan bij brand.

Daarnaast dragen de veiligheidsregio’s zorg voor:

• de voorbereiding op de bestrijding van branden, rampen en crises;
• het organiseren van de rampenbestrijding;
• het adviseren van andere overheden en organisaties op het gebied van brandpreventie, brandbestrijding en het voorkomen, beperken en bestrijden van ongevallen met gevaarlijke stoffen. Hiertoe behoort ook het adviseren van het bevoegd gezag Omgevingswet over voorschriften voor brandbestrijding en rampenbestrijding in omgevingsvergunningen.

Tot slot hebben de veiligheidsregio's een wettelijke taak tot het uitvoeren van inspecties bij Seveso-inrichtingen (artikel 13.17 van het Omgevingsbesluit en artikel 61 van de Wvr) en het opleggen van een bedrijfsbrandweeraanwijzing (artikel 31 van de Wvr).

Bij het uitvoeren van deze taken gebruiken de veiligheidsregio's PGS-richtlijnen. Brand- en rampenbestrijding omvat brandveiligheid, maar ook het ongecontroleerd vrijkomen van gevaarlijke stoffen die een bedreiging vormen voor de omgeving.

Algemene (brand)veiligheidseisen voor bouwwerken zijn geen onderdeel van PGS richtlijnen maar volgen uit het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). De maatregelen die zijn gericht op brandpreventie en brandbestrijding op grond van de Omgevingswet, zijn aangeduid met Brandpreventie.

De maatregelen die zijn gesteld in het belang van de brandbestrijding en rampenbestrijding op grond van de Wvr, zijn aangeduid met Rampenbestrijding.

6.1Inleiding

In dit hoofdstuk zijn de doelen beschreven die relevant zijn voor het veilig functioneren van een gasafleverinstallatie. Het is overigens meestal niet mogelijk om het risico geheel tot nul terug te brengen. Met deze doelen is beoogd het risico zo veel mogelijk te beperken.

Bij ieder doel staat met welke maatregelen aan het doel kan worden voldaan. Hierbij is het onderwerp van de maatregel vermeld. De volledige maatregel is beschreven in Hoofdstuk 7.

Elk doel is herkenbaar aan een paars kader en heeft een uniek nummer. Bij de maatregelen in Hoofdstuk 7 is steeds vermeld aan welke doelen de maatregel invulling geeft.

6.2Doelen

7.1Inleiding bij de maatregelen

Dit hoofdstuk bevat de verschillende preventieve en repressieve maatregelen die invulling geven aan de doelen zoals opgenomen in Hoofdstuk 6. Dit kunnen bouwkundige, (installatie)technische en organisatorische maatregelen zijn. Als deze maatregelen zijn getroffen, wordt in elk geval aan de gestelde doelen voldaan.

Elke maatregel heeft een nummer en een onderwerp. Het nummer en onderwerp komen overeen met de aanduiding van de maatregel bij de doelen in Hoofdstuk 6.

Bij elke maatregel is met het label Omgevingsveiligheid, Brandpreventie, Arbeidsveiligheid of Rampenbestrijding aangegeven wat de wettelijke basis is.

Omgevingsveiligheid: Maatregel gericht op omgevingsveiligheid met een grondslag in de Omgevingswet.

Brandpreventie: Maatregel gericht op brandpreventie en -bestrijding met een grondslag in de Omgevingswet (adviesrol Veiligheidsregio/brandweer).

Arbeidsveiligheid: Maatregel gericht op arbeidsveiligheid met een grondslag in de Arbeidsomstandighedenwet.

Rampenbestrijding: Maatregel gericht op brand- of rampenbestrijding met een grondslag in de Wet veiligheidsregio's.

De maatregelen staan in een blauw kader, tenzij een maatregel vergelijkbaar is met direct geldende eisen uit andere wetgeving, deze zijn herkenbaar aan een oranje kader. Deze maatregelen hebben de letters 'MW' voor het nummer. Onder deze maatregelen staat een referentie naar de wettelijke bepaling bij de desbetreffende maatregel.

7.2Drukapparatuur

Europese Richtlijn drukapparatuur (PED)

Een gasafleverinstallatie (of CNG-installatie) is drukapparatuur. Met de term drukapparatuur wordt apparatuur bedoeld met een inwendige druk die hoger is dan de omgevingsdruk. De exacte definitie van drukapparatuur volgt uit artikel 2 van de Europese Richtlijn drukapparatuur (PED) en luidt als volgt:

‘drukapparatuur’ of ‘drukapparaten’: drukvaten, installatieleidingen, veiligheidsappendages en onder druk staande appendages, inclusief, voor zover van toepassing, de elementen die bevestigd zijn aan onder druk staande delen, zoals flenzen, tubulures, koppelingen, steunconstructies, hijsogen.’

Drukapparatuur wordt onderverdeeld in:

• drukvaten;
• installatieleidingen;
• veiligheidsappendages;
• onder druk staande appendages.

Een enkelvoudig drukapparaat staat nooit op zichzelf, het wordt altijd geïntegreerd in een functioneel geheel. Dit wordt een samenstel genoemd. Een gasafleverinstallatie bestaat uit verschillende componenten en is daarom ook een samenstel. De wet- en regelgeving voor het ontwerp van drukapparatuur geldt ook voor samenstellen.

Ontwerp

Drukapparatuur zijn arbeidsmiddelen met risico’s. De risico’s hebben niet alleen betrekking op de werknemers die ermee werken, maar ook op de omgeving en het milieu. Daarom stelt de wetgever eisen aan het op de markt aanbieden, in bedrijf stellen, gebruiken en nadien wijzigen van drukapparatuur. Dit is in Nederland vastgelegd in het Warenwetbesluit drukapparatuur 2016. Op het in de handel brengen van drukapparatuur zijn Europese productrichtlijnen van toepassing. Dat betekent dat een fabrikant alleen producten in de handel mag brengen (voor het eerst op de markt mag aanbieden) die voldoen aan deze richtlijnen.

Bij de bouw van een gasafleverinstallatie is het van groot belang om vooraf vast te stellen wie de fabrikant is.

• Wordt een gasafleverinstallatie gebouwd of gewijzigd onder de verantwoordelijkheid van een derde partij (een leverancier, een installateur, enz.) die de gasafleverinstallatie in zijn geheel verhandelt aan de latere gebruiker, dan treedt deze derde partij in de rol van fabrikant. De derde partij is daarmee verantwoordelijk voor de naleving van de eisen die van toepassing zijn op dit samenstel.
• Wordt een gasafleverinstallatie gebouwd of gewijzigd onder de verantwoordelijkheid van de gebruiker, dan wordt déze de fabrikant. De onderdelen worden geleverd door verschillende fabrikanten, maar de gebruiker is degene die de diverse onderdelen tot één functioneel geheel maakt. De gebruiker is ervoor verantwoordelijk dat het samenstel voldoet aan de Europese richtlijnen.

De ontwerpeisen voor een gasafleverinstallatie liggen vast in de Europese Richtlijn drukapparatuur (PED). Deze richtlijn kent, zoals elke Europese productrichtlijn, essentiële veiligheidseisen die van toepassing zijn op alle drukapparatuur en samenstellen die in de handel worden gebracht. De fabrikant heeft de plicht om bij het ontwerp van drukapparatuur en samenstellen een analyse te maken van de risico’s en gevaren die bestaan ten gevolge van de druk. Bij het ontwerp en de bouw van drukapparatuur of samenstellen moet de fabrikant vervolgens rekening houden met deze risicoanalyse. De fabrikant kiest de meest passende maatregelen waarbij hij zich moet houden aan onderstaande beginselen:

• gevaren worden zo veel als redelijkerwijs mogelijk is, geëlimineerd of verkleind in het ontwerp;
• er worden passende beschermingsmaatregelen getroffen tegen gevaren die niet kunnen worden geëlimineerd;
• de gebruikers worden, indien van toepassing, geïnformeerd over nog bestaande gevaren en of het nodig is dat er passende gevaar verminderende maatregelen worden genomen voor de installatie en/of het gebruik. Deze worden opgenomen in de gebruikershandleiding.

De risicoanalyse van de fabrikant is gebaseerd op scenario’s die in grote lijnen overeenkomen met de scenario’s die zijn beschreven in hoofdstuk 4 van deze PGS.

De essentiële eisen die worden gesteld aan het ontwerp van het drukapparaat (gasafleverinstallatie), zijn vastgelegd in bijlage I van de Richtlijn drukapparatuur. De fabrikant moet voldoen aan deze eisen, wat onder andere betekent dat:

• de gasafleverinstallatie voldoende sterk is om de belastingen die verwacht kunnen worden (kracht, brand, hoge druk, enz.) te weerstaan;
• er maatregelen zijn genomen om de gasafleverinstallatie veilig te bedienen;
• de gasafleverinstallatie zodanig is ontworpen dat deze veilig geïnspecteerd kan worden;
• de gasafleverinstallatie veilig gevuld en geleegd kan worden; en
• er passende beveiligingen (zoals drukontlastkleppen of veerveiligheden) zijn aangebracht om in te grijpen als de druk ontoelaatbaar stijgt. Als een beveiliging wordt aangesproken, moet deze afblazen op een zodanige plaats dat daarbij geen gevaar voor personen kan optreden.

Om te voldoen aan de essentiële eisen kan de fabrikant een geharmoniseerde norm toepassen, dit is echter niet verplicht. Als de fabrikant geen geharmoniseerde norm toepast, zal hij moeten aantonen dat de gasafleverinstallatie wel voldoet aan de essentiële eisen van de PED.

Door middel van het doorlopen van een conformiteitsbeoordelingsprocedure laat de fabrikant zien dat hij voldoet aan de essentiële eisen van de PED. In de Europese productwetgeving is bepaald dat een EU-conformiteitsbeoordelingsinstantie (EU-CBI) toezicht moet houden op deze procedure. Een EU-CBI is geaccrediteerd door de Raad voor Accreditatie. De mate van toezicht is afhankelijk van het risico. Een gasafleverinstallatie is een samenstel dat wordt ingedeeld in tabel 1 van de PED en valt in categorie IV. Dit is de categorie met de grootste risico’s.

Met het aanbrengen van CE-markering (‘Conformité Européenne’) verklaart de fabrikant dat het apparaat voldoet aan de daarvoor geldende Europese eisen. Als de fabrikant een derde partij is (dus niet de gebruiker), moet déze de CE-markering aanbrengen op de gasafleverinstallatie. Op de gasafleverinstallatie (het samenstel) hoeft slechts één CE-markering aangebracht te worden, dus niet één op elk afzonderlijk drukapparaat. Aan de andere kant behouden drukapparaten die met een eigen CE-markering in het samenstel zijn opgenomen, wél de eigen markering. Samen met de CE-markering moet algemene informatie (zoals naam en adres van de fabrikant, bouwjaar en essentiële maximaal toelaatbare grenswaarden) en specifieke gegevens die voor een veilige installatie, werking en gebruik van belang kunnen zijn (zoals afmetingen, toegepaste persdruk, insteldruk drukbeveiliging, vermogen, enz.) op de kenplaat aangebracht worden.

Als de conformiteitsbeoordelingsprocedure met succes is doorlopen, stelt de fabrikant een verklaring van overeenstemming op. Dit is een verklaring dat de gasafleverinstallatie voldoet aan de essentiële eisen van de van toepassing zijnde productrichtlijnen. Verder stelt hij een technisch dossier samen. Dit dossier omvat ten minste:

• een algemene beschrijving van de gasafleverinstallatie;
• ontwerp- en fabricagetekeningen en schematische voorstellingen van componenten;
• beschrijvingen en toelichtingen bij de tekeningen en schematische voorstellingen;
• een lijst van toegepaste (geharmoniseerde) normen;
• berekeningen van ontwerpen, uitgevoerde controles;
• testverslagen.

De fabrikant is niet verplicht het technisch constructiedossier te overhandigen aan de gebruiker, maar het wordt aanbevolen om met de aanschaf van de gasafleverinstallatie te bedingen dat het technisch dossier wordt meegeleverd.

Ten slotte is de fabrikant verplicht een gebruikershandleiding mee te leveren met de gasafleverinstallatie. Hierin worden de restrisico’s beschreven en worden instructies gegeven voor hoe de installatie veilig kan worden bedreven.

Gebruik

Het Warenwetbesluit drukapparatuur 2016 stelt niet alleen eisen aan het in de handel brengen van drukapparatuur, maar ook aan de ingebruikneming en het gebruik van drukapparatuur. Het is de verantwoordelijkheid van de gebruiker van de gasafleverinstallatie hieraan te voldoen. De gebruiker moet de aardgasafleverinstallatie laten keuren voordat deze in gebruik wordt genomen, bij wijzigingen of reparaties en verder zo vaak als nodig is.

De indeling van drukapparatuur bepaalt wie deze keuringen moet uitvoeren en wanneer de keuringen moeten plaatsvinden. Dit is geregeld in de Warenwetregeling drukapparatuur 2016. Verplichtingen die zijn opgenomen in een besluit worden vaak uitgewerkt in een regeling. In de Warenwetregeling drukapparatuur 2016 is drukapparatuur aangewezen die in de risicocategorie valt die moet worden gekeurd door een Nederlandse conformiteitsbeoordelingsinstantie (NL-CBI). Ook een NL-CBI is door de Raad voor Accreditatie geaccrediteerd.

Drukapparatuur die niet is aangewezen, moet op grond van het Arbeidsomstandighedenbesluit worden gekeurd door een deskundige.

Bij de gasafleverinstallatie zijn de vaten aangewezen drukapparatuur als de druk P x volume V boven een bepaalde waarde is. Een leiding is aangewezen boven een bepaalde druk en/of diameter. Een gebruiker kan op verschillende manieren vaststellen welke drukapparatuur in de gasafleverinstallatie ‘aangewezen’ drukapparatuur is:

• aan de hand van artikel 2 van de Warenwetregeling drukapparatuur 2016;
• door de fabrikant te benaderen; wellicht staat het in de handleiding van de installatie;
• door een NL-CBI te benaderen.

De ‘aangewezen’ drukapparatuur in de gasafleverinstallatie moet worden gekeurd voordat deze de eerste keer in gebruik wordt genomen. Het doel van de keuring voor ingebruikneming is om vast te stellen of de gasafleverinstallatie voldoet aan de Europese richtlijnen en veilig gebruikt kan worden. Daarbij wordt onder andere beoordeeld of de installatie is opgesteld zoals is opgenomen in de handleiding. De keuring wordt uitgevoerd door een NL-CBI. Deze geeft een verklaring van ingebruikneming af.

Het doel van de periodieke herkeuring is om vast te stellen of de installatie nog veilig gebruikt kan worden. Aangewezen drukapparatuur wordt elke vier jaar gekeurd door een NL-CBI. Hiervoor wordt een verklaring van herkeuring afgegeven. De keuring van niet aangewezen drukapparatuur moet worden uitgevoerd door een deskundige. Deze stelt ook hiervan een rapportage op. Dit is verplicht op basis van het Arbeidsomstandighedenbesluit. De gebruiker is ervoor verantwoordelijk dat er afstemming plaatsvindt tussen de NL-CBI en de deskundige over hoe de gasafleverinstallatie in zijn geheel weer veilig gebruikt kan worden.

Ook het uitvoeren van reparaties en wijzigingen aan de gasafleverinstallatie is de verantwoordelijkheid van de gebruiker. Daarbij is veelal toezicht vereist door een NL CBI. Aangeraden wordt om voordat een reparatie of wijziging wordt uitgevoerd, contact te zoeken met een NL-CBI. Bepaalde ingrijpende wijzigingen kunnen tot gevolg hebben dat de gegevens op de kenplaat niet meer kloppen. In dat geval moet een EU-CBI hierbij betrokken worden. Regulier onderhoud aan de gasafleverinstallatie moet worden uitgevoerd zoals is voorgeschreven in de handleiding van de fabrikant.

Zolang de gasafleverinstallatie in werking is of in werking kan worden gesteld, bewaart de gebruiker:

• de EG-verklaring van overeenstemming (volgens de ‘oude’ PED 97/23/EG);
• de EU-conformiteitsverklaring (volgens de ‘nieuwe’ PED 2014/68/EU);
• de gebruiksaanwijzing;
• de verklaring van ingebruikneming;
• de verklaring van herkeuring;
• het aantekenblad;
• de bij de beoordelingen en keuringen behorende rapporten.

Het aantekenblad wordt meegeleverd met de verklaring van ingebruikneming. Uitsluitend de betrokken NL-CBI is bevoegd op het aantekenblad aantekeningen te maken.

De Nederlandse Arbeidsinspectie is toezichthouder op de naleving van de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) (en het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit)) en de Warenwet (en het Warenwetbesluit drukapparatuur 2016). De verplichtingen uit deze wetten worden niet als maatregel opgenomen in deze PGS. In deze informatieve tekst worden de verplichtingen van de gebruiker samengevat. De verplichtingen in de Arbowet en de Warenwet en de onderliggende besluiten kunnen evenmin worden opgenomen in een omgevingsvergunning.

7.3Explosieve atmosferen

Wanneer de kans bestaat dat er een explosieve atmosfeer ontstaat, dan zijn er twee vormen van direct werkende wetgeving van toepassing. Enerzijds zijn er de verplichtingen voor de werkgever die voorvloeien uit het Arbeidsomstandigheden-besluit. Anderzijds zijn er de verplichtingen voor de fabrikant van explosieveilige apparatuur. Deze vloeien voort uit het Warenwetbesluit explosieveilig materieel 2016.

Hieronder wordt een nadere toelichting gegeven op de bovengenoemde besluiten. De verplichtingen uit deze besluiten zijn niet in deze PGS opgenomen.

De Nederlandse Arbeidsinspectie is toezichthouder op de naleving van beide besluiten.

Meer informatie is te vinden in de volgende documenten:

• ATEX 2014/34/EU Guidelines, 3rd edition – May 2020;
• Niet-bindende praktijkgids met het oog op de tenuitvoerlegging van Richtlijn 1999/92/EG – april 2005;
• Richtlijn voor uitvoering van productvoorschriften van de EU (de Blauwe Gids) – 2016.

Verplichtingen werkgever

Wanneer er binnen een bedrijf brandbare stoffen (gassen, vloeistoffen en vaste stoffen) aanwezig zijn, dan bestaat het gevaar op explosie. Werknemers moeten beschermd worden tegen dit gevaar.

Het Arbeidsomstandighedenbesluit heeft daartoe verplichtingen opgenomen waar de werkgever invulling aan moet geven. Het doel van deze verplichtingen is:

• het ontstaan van explosieve atmosferen zo veel mogelijk te voorkomen;
• de ontsteking van explosieve atmosferen te vermijden;
• de schadelijke gevolgen van een explosie te beperken.

De verplichtingen waar de werkgever invulling aan moet geven, worden beschreven in het Arbeidsomstandighedenbesluit, hoofdstuk 3 'Inrichting arbeidsplaatsen', paragraaf 2a; artikel 3.5a t/m 3.5f. Samengevat betreft dit de volgende verplichtingen:

• het beoordelen van explosierisico's (risico-inventarisatie en -evaluatie);
• het indelen van gebieden waar explosieve atmosferen kunnen voorkomen in gevarenzones;
• het nemen van zowel technische als organisatorische maatregelen in gevarenzones;
• het informeren van medewerkers, en het vastleggen van bovenstaande in een explosieveiligheidsdocument.

Met het opnemen van deze verplichtingen in het Arbeidsomstandighedenbesluit implementeert Nederland de Europese Richtlijn 1999/92/EG (ATEX 153) in de Nederlandse wet.

Informatieve aanwijzingen voor het opstellen van een gevarenzone-indeling staan in de Nederlandse praktijkrichtlijn NPR 7910-1:2020+C1:2021 voor gasexplosiegevaar en NPR 7910-2:2020+C1:2021 voor stofexplosiegevaar.

Aanvullende informatie over het opstellen van een explosieveiligheidsdocument en hoe een werkgever moet omgaan met explosieveiligheid zijn te vinden via www.arboportaal.nl/onderwerpen/explosieveiligheid-atex.

Explosieveilige apparatuur

De bovengenoemde gevarenzone-indeling kent een indeling naar zones overeenkomstig onderstaande tabel.

Wanneer er sprake is van een gevarenzone, dan moet de apparatuur die geplaatst wordt binnen deze zone, geschikt zijn overeenkomstig het Warenwetbesluit explosieveilig materieel 2016 volgens het volgende principe:

• Zone 0/20 - categorie 1-apparatuur;
• Zone 1/21 - categorie 1- of categorie 2-apparatuur;
• Zone 2/22 - categorie 1-, categorie 2- of categorie 3-apparatuur.

De fabrikant van de apparatuur geeft aan in zijn EU-conformiteitsverklaring tot welke categorie de apparatuur hoort. Deze EU-conformiteitsverklaring is verplicht voor fabrikanten en komt voort uit de Europese productrichtlijn 2014/34/EU (ATEX 114). Deze richtlijn heeft betrekking op de technische integriteit en bevat doelvoorschriften voor apparatuur en beveiligingssystemen die worden gebruikt op plaatsen met explosiegevaar.

In Nederland is de ATEX 114-richtlijn geïmplementeerd in het Warenwetbesluit explosieveilig materieel 2016.

Aandachtspunten bij CNG-installaties

Als er aardgas vrijkomt, kan er zich een explosieve atmosfeer vormen. De installatie zal zich hierdoor geheel of gedeeltelijk in haar eigen ATEX-zone bevinden. De ATEX zone zal zich waarschijnlijk uitstrekken tot buiten de installatie.

Het is voor de werkgever van belang om informatie te hebben over de omvang en de klasse van de ATEX-zone die door de installatie (of onderdelen daarvan) wordt gecreëerd. De werkgever moet vervolgens, in overeenstemming met het Arbeidsomstandighedenbesluit, passende maatregelen nemen ter bescherming van de werknemers. De informatie die de werkgever nodig heeft, moet worden geleverd door de leverancier van de installatie. De leverancier beschikt over de informatie omtrent temperaturen, drukken en technische specificaties van onderdelen die van belang zijn bij het bepalen van de ATEX-zones. De vorm waarin de informatie wordt geleverd (bijv. een complete zoneringstekening), moet afgestemd worden tussen de eindgebruiker/werkgever en de leverancier.

Apparaten die onderdeel zijn van de installatie. moeten door de leverancier van de installatie geselecteerd worden op geschiktheid voor toepassing in een ATEX-zone.

Een apparaat kan bestaan uit een combinatie (samenstel) van een of meerdere apparaten. Wanneer het samenstel wordt samengebouwd op locatie (installatie), dan valt het geheel buiten de scope van de Europese productrichtlijn 2014/34/EU (ATEX 114).

Wordt het samenstel geleverd (op de markt gebracht) als een functionele eenheid, dan is het een apparaat en valt het wel onder de Europese productrichtlijn 2014/34/EU (ATEX 114). De fabrikant moet overeenstemming met deze richtlijn aantonen en instructies verstrekken voor het installeren, gebruik, onderhoud, enz. van het samenstel.

Wijzigingen aan bestaande installatie

Als aan een bestaande installatie wijzigingen worden doorgevoerd, dan zal opnieuw vastgesteld moeten worden in hoeverre de wijzigingen van invloed zijn op het ontstaan van een explosieve atmosfeer. Als dit het geval is, zullen maatregelen ter voorkoming van ontsteking en bescherming van de werknemers opnieuw overwogen moeten worden.

Bij substantiële wijzigingen aan ATEX 114 gecertificeerde apparatuur zal opnieuw overeenstemming met de ATEX 114-richtlijn, volgens de daarvoor geldende procedures, vastgesteld moeten worden. Dit geldt ook wanneer de eindgebruiker wijzigingen aanbrengt. De eindgebruiker wordt in dat geval beschouwd als fabrikant.

Wijzigingen aan een bestaande installatie kunnen zijn:

• het vervangen van onderdelen (als gevolg van slijtage);
• reparatie;
• modificaties.

7.4Regeling technische eisen en gebruikersinformatie over de infrastructuur van alternatieve brandstoffen

Normatief

Naast de maatregelen beschreven in deze PGS, voldoen gasafleverinstallaties aan de Regeling technische eisen en gebruikersinformatie over de infrastructuur van alternatieve brandstoffen. In deze Regeling wordt verwezen naar bijlage II van Richtlijn 2014/94/EU over de uitrol van infrastructuur voor alternatieve brandstoffen. Richtlijn 2014/94/EU is aangepast en gewijzigd met gedelegeerde verordening 2019/1745/EU. Door deze gedelegeerde verordening staan in bijlage II de volgende eisen ten aanzien van:

• het connectorprofiel. Deze voldoet aan de eisen van NEN-EN-ISO 14469 Wegvoertuigen — Brandstofvulaansluiting voor gecomprimeerd aardgas (CNG) — Vulaansluiting voor 20 MPa (200 bar);
• de vuldruk (bedrijfsdruk). Deze moet bij 15 °C 20,0 MPa (200 bar) bedragen. Een maximale vuldruk van 26,0 MPa met temperatuurcompensatie is toegestaan overeenkomstig NEN EN ISO 16923 Aardgasvulstations — CNG stations voor het vullen van voertuigen.

7.5Basisveiligheid

7.6Ontwerp en constructie

7.6.2Constructie en installatie

M3Aardgaskwaliteit

De aardgasafleverinstallatie is zo ontworpen en uitgevoerd dat:

1. het aardgas dat wordt afgeleverd aan het voertuig, geen vaste deeltjes en/of vloeistof bevat;
2. de afleverdruk van het aardgas in het voertuig niet meer bedraagt dan:

• óf 20 MPa (200 bar) overdruk voor afleverinstallaties zonder temperatuurcompensatie;
• óf het voor temperatuur gecorrigeerde equivalent van 20 MPa (200 bar) overdruk en 288 K (15 °C) gastemperatuur, voor afleverinstallaties met temperatuurcompensatie. Zie afbeelding 4.

Grondslag

ArbeidsveiligheidBrandpreventieOmgevingsveiligheid

Gerelateerde doelen

D7Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze ontworpen en onderhouden dat de tolerantiegrenzen van de toegepaste materialen niet worden overschreden.

Gerelateerde scenario’s

S13Oorzaak: Aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot corrosie van de installatie.S35Oorzaak: De aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot hydraatvorming.S37Oorzaak: (Zeer) lage omgevingstemperatuur.S41Oorzaak: Hoge druk in de installatie (compressor stopt niet, hoge temperatuur, temperatuurverschillen).S42Oorzaak: Uitval van de koeling van de compressor.

Voor drukveranderingen van het aardgas die het gevolg zijn van temperatuurwijzigingen, wordt verwezen naar afbeelding 4.

Afbeelding 4 – Cilinderdruk versus temperatuur

Legenda

1 Druk gecompenseerd met compressibiliteit bij 15 ºC

2 Druk volgens ideale gaswet bij 15 ºC en 200 bar

X Temperatuur in graden Celsius; T(ºC)

Y Cilinderdruk in bar

M4Eisen aan drukapparatuur

De gehele aardgasafleverinstallatie moet vanaf de aansluiting op het openbare gasnet t/m het aflevertoestel voldoen aan de relevante essentiële eisen uit bijlage 1 van de Richtlijn drukapparatuur (PED).

Toelichting

De fabrikant toont aan dat de aardgasafleverinstallatie voldoet aan de essentiële eisen van de PED door:

• het aanbrengen van de CE-markering op de installatie of op het gegevensplaatje;
• het opstellen van een EG-verklaring van overeenstemming waarin de fabrikant verklaart dat de installatie voldoet aan de PED 97/23/EG voor installaties die zijn geleverd vóór 19 juli 2016, óf een EU-conformiteitsverklaring waarin de fabrikant verklaart dat de installatie voldoet aan de PED 2014/68/EU voor installaties die zijn geleverd ná 19 juli 2016;
• het meeleveren van een gebruikershandleiding met daarin instructies en informatie over de veiligheid. Deze handleiding is opgesteld in het Nederlands.

Referenties

Warenwetbesluit drukapparatuur 2016 (Wbda 2016) artikelen 8, 9 en 18

Grondslag

Arbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D1De compressorinstallatie in het compressorgebouw is lekdicht.D3De aardgasafleverinstallatie of -onderdelen zijn beschermd indien deze worden aangestraald met meer dan 10 kW/m2 als gevolg van een externe brand.D4Gaslekkages mogen tijdens normaal bedrijf niet voorkomen.D6Het moet worden voorkomen dat de hoge druk in de gasafleverinstallatie effect kan hebben op het lagedrukdeel van de installatie of het gasnet.D7Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze ontworpen en onderhouden dat de tolerantiegrenzen van de toegepaste materialen niet worden overschreden.D19Het moet worden voorkomen dat een ongecontroleerde hoeveelheid gas vrijkomt.D22Aardgasafleverinstallaties moeten op dusdanige wijze zijn ontworpen en beveiligd dat het ongewenst vrijkomen van aardgas wordt voorkomen of beheerst.

Gerelateerde scenario’s

S10Oorzaak: Bij het ontwerp van de installatie is gekozen voor materiaal dat hiervoor niet geschikt is.S21Oorzaak: Een brand buiten de bufferopslag straalt de bufferopslag met stalen tanks aan.S22Oorzaak: Een onderdeel van de aardgasafleverinstallatie faalt tijdens persbeproevingen die bij een herkeuring van de installatie worden uitgevoerd.S34Oorzaak: Lekkage tijdens normaal bedrijf van de installatie.S39Oorzaak: Een interne lekkage van de op afstand bedienbare afsluiters tussen de hogedrukbuffer en het gasnet, waardoor het lagedrukdeel een hoge druk te verwerken kan krijgen.S41Oorzaak: Hoge druk in de installatie (compressor stopt niet, hoge temperatuur, temperatuurverschillen).S44Oorzaak: Luchttoevoer uitval (ten behoeve van het ESD-systeem).

M5Toegepaste materialen

De PED stelt eisen aan de toegepaste materialen. Dit wordt gecontroleerd door de EU-CBI tijdens het ontwerp en de fabricage.

Toelichting

Dit wordt inzichtelijk gemaakt met MW4.

Referenties

Wbda 2016, artikel 4, lid 1.

Grondslag

Arbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D4Gaslekkages mogen tijdens normaal bedrijf niet voorkomen.D6Het moet worden voorkomen dat de hoge druk in de gasafleverinstallatie effect kan hebben op het lagedrukdeel van de installatie of het gasnet.D7Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze ontworpen en onderhouden dat de tolerantiegrenzen van de toegepaste materialen niet worden overschreden.

Gerelateerde scenario’s

S9Oorzaak: Terugstroming van gas naar het gasnet door een defecte interne terugslagklep in de compressor.S10Oorzaak: Bij het ontwerp van de installatie is gekozen voor materiaal dat hiervoor niet geschikt is.S13Oorzaak: Aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot corrosie van de installatie.S14Oorzaak: Water (regenwater) komt in de goot met CNG-leidingen waardoor de leidingen corroderen (deze constructie wordt bij nieuwe installaties weinig toegepast).S26Oorzaak: Corrosie van de ondergrondse leidingen.S27Oorzaak: Corrosie van een leiding in een open of gesloten goot (bij koppelingen met knel- of schroefverbindingen)S35Oorzaak: De aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot hydraatvorming.

M6Materiaalcertificaten

De materiaalcertificaten van de installatie worden opgenomen in het technisch dossier.

Toelichting

Dit wordt inzichtelijk gemaakt met MW4.

Referenties

Wbda 2016, artikel 4, lid 1.

Grondslag

Arbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D7Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze ontworpen en onderhouden dat de tolerantiegrenzen van de toegepaste materialen niet worden overschreden.

Gerelateerde scenario’s

S10Oorzaak: Bij het ontwerp van de installatie is gekozen voor materiaal dat hiervoor niet geschikt is.S13Oorzaak: Aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot corrosie van de installatie.S14Oorzaak: Water (regenwater) komt in de goot met CNG-leidingen waardoor de leidingen corroderen (deze constructie wordt bij nieuwe installaties weinig toegepast).S26Oorzaak: Corrosie van de ondergrondse leidingen.S27Oorzaak: Corrosie van een leiding in een open of gesloten goot (bij koppelingen met knel- of schroefverbindingen)S35Oorzaak: De aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot hydraatvorming.

M7Permanente verbindingen

De PED stelt eisen aan de permanente verbindingen. Dit wordt gecontroleerd door de EU-CBI tijdens de fabricage.

Toelichting

Dit wordt inzichtelijk gemaakt met MW4.

Referenties

Wbda 2016, artikel 4, lid 1.

Grondslag

Arbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D1De compressorinstallatie in het compressorgebouw is lekdicht.D4Gaslekkages mogen tijdens normaal bedrijf niet voorkomen.D7Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze ontworpen en onderhouden dat de tolerantiegrenzen van de toegepaste materialen niet worden overschreden.D12Onderhoud moet door een deskundige worden uitgevoerd.D14De aardgasafleverinstallatie moet lekdicht zijn.

Gerelateerde scenario’s

S1Oorzaak: Een lekkage treedt op in het compressorgebouw, waarna de monteur het compressorgebouw binnengaat voor onderhoud (geen ventilatie aanwezig).S4Oorzaak: Beperkte lekkages ontstaan in de installatie (lekkages zoals beschreven in NPR 7910-1:2020+C1:2021 (zweten oftewel lekkage via flensverbindingen).S5Oorzaak: Een lekkage ontstaat in het compressorgebouw, waarna een (onbevoegde) werknemer het compressorgebouw binnengaat tijdens normaal bedrijf.S6Oorzaak: Er treedt gasuitstroming op naar de openlucht (door een lekkage in de buitenlucht of ten gevolge van een lekkage binnen via de ventilatieopening).S22Oorzaak: Een onderdeel van de aardgasafleverinstallatie faalt tijdens persbeproevingen die bij een herkeuring van de installatie worden uitgevoerd.S24Oorzaak: Trillingen bij de compressor.S27Oorzaak: Corrosie van een leiding in een open of gesloten goot (bij koppelingen met knel- of schroefverbindingen)S41Oorzaak: Hoge druk in de installatie (compressor stopt niet, hoge temperatuur, temperatuurverschillen).S51Oorzaak: Een beperkte lekkage vanuit een koppeling bij de 'time fill' installatie naar buiten.

M8Uitvoering permanente verbindingen

De PED stelt eisen aan de uitvoeringsmethoden en aan het personeel dat de verbinding maakt. Dit wordt gecontroleerd door de EU-CBI tijdens de fabricage.

Toelichting

Dit wordt inzichtelijk gemaakt met MW4.

Referenties

Wbda 2016, artikel 4, lid 1.

Grondslag

Arbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D4Gaslekkages mogen tijdens normaal bedrijf niet voorkomen.D7Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze ontworpen en onderhouden dat de tolerantiegrenzen van de toegepaste materialen niet worden overschreden.D12Onderhoud moet door een deskundige worden uitgevoerd.D14De aardgasafleverinstallatie moet lekdicht zijn.

Gerelateerde scenario’s

S1Oorzaak: Een lekkage treedt op in het compressorgebouw, waarna de monteur het compressorgebouw binnengaat voor onderhoud (geen ventilatie aanwezig).S5Oorzaak: Een lekkage ontstaat in het compressorgebouw, waarna een (onbevoegde) werknemer het compressorgebouw binnengaat tijdens normaal bedrijf.S6Oorzaak: Er treedt gasuitstroming op naar de openlucht (door een lekkage in de buitenlucht of ten gevolge van een lekkage binnen via de ventilatieopening).S20Oorzaak: Niet KvI-plichtige, ondeskundige reparaties of wijzigingen vinden plaats aan de installatie.S40Oorzaak: KvI-plichtige wijzigingen en reparaties vinden plaats aan de installatie.S51Oorzaak: Een beperkte lekkage vanuit een koppeling bij de 'time fill' installatie naar buiten.

M9Niet-destructief onderzoek

De PED stelt eisen aan het niet-destructief onderzoek dat wordt uitgevoerd op de permanente verbindingen. Dit wordt gecontroleerd door de EU-CBI tijdens de fabricage.

Toelichting

Dit wordt inzichtelijk gemaakt met MW4.

Referenties

Wbda 2016, artikel 4, lid 1.

Grondslag

Arbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D4Gaslekkages mogen tijdens normaal bedrijf niet voorkomen.D7Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze ontworpen en onderhouden dat de tolerantiegrenzen van de toegepaste materialen niet worden overschreden.D12Onderhoud moet door een deskundige worden uitgevoerd.D14De aardgasafleverinstallatie moet lekdicht zijn.

Gerelateerde scenario’s

S1Oorzaak: Een lekkage treedt op in het compressorgebouw, waarna de monteur het compressorgebouw binnengaat voor onderhoud (geen ventilatie aanwezig).S5Oorzaak: Een lekkage ontstaat in het compressorgebouw, waarna een (onbevoegde) werknemer het compressorgebouw binnengaat tijdens normaal bedrijf.S6Oorzaak: Er treedt gasuitstroming op naar de openlucht (door een lekkage in de buitenlucht of ten gevolge van een lekkage binnen via de ventilatieopening).S20Oorzaak: Niet KvI-plichtige, ondeskundige reparaties of wijzigingen vinden plaats aan de installatie.S40Oorzaak: KvI-plichtige wijzigingen en reparaties vinden plaats aan de installatie.S51Oorzaak: Een beperkte lekkage vanuit een koppeling bij de 'time fill' installatie naar buiten.

M10Gebruikte materialen

De PED stelt eisen aan de gebruikte materialen. Dit wordt gecontroleerd door de EU-CBI tijdens de fabricage.

Toelichting

Dit wordt inzichtelijk gemaakt met MW4.

Referenties

Wbda 2016, artikel 4, lid 1.

Grondslag

Arbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D7Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze ontworpen en onderhouden dat de tolerantiegrenzen van de toegepaste materialen niet worden overschreden.D12Onderhoud moet door een deskundige worden uitgevoerd.

Gerelateerde scenario’s

S10Oorzaak: Bij het ontwerp van de installatie is gekozen voor materiaal dat hiervoor niet geschikt is.S13Oorzaak: Aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot corrosie van de installatie.S14Oorzaak: Water (regenwater) komt in de goot met CNG-leidingen waardoor de leidingen corroderen (deze constructie wordt bij nieuwe installaties weinig toegepast).S20Oorzaak: Niet KvI-plichtige, ondeskundige reparaties of wijzigingen vinden plaats aan de installatie.S26Oorzaak: Corrosie van de ondergrondse leidingen.S27Oorzaak: Corrosie van een leiding in een open of gesloten goot (bij koppelingen met knel- of schroefverbindingen)S40Oorzaak: KvI-plichtige wijzigingen en reparaties vinden plaats aan de installatie.

M11Verklaring componenten

De goede werking en afstelling van alle toegepaste componenten wordt aangetoond door een door de fabrikant respectievelijk de leverancier van deze componenten verstrekt certificaat.

Toelichting

De PED stelt eisen aan de veiligheidsappendages. Dit wordt gecontroleerd door de EU-CBI tijdens het ontwerp en door de NL CBI bij de keuring voor ingebruikneming. Zie ook MW4 en MW67.

Referenties

Wbda 2016, artikel 4, lid 1.

Wbda 2016, artikel 21.

Grondslag

Arbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D6Het moet worden voorkomen dat de hoge druk in de gasafleverinstallatie effect kan hebben op het lagedrukdeel van de installatie of het gasnet.D7Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze ontworpen en onderhouden dat de tolerantiegrenzen van de toegepaste materialen niet worden overschreden.D12Onderhoud moet door een deskundige worden uitgevoerd.

Gerelateerde scenario’s

S9Oorzaak: Terugstroming van gas naar het gasnet door een defecte interne terugslagklep in de compressor.S22Oorzaak: Een onderdeel van de aardgasafleverinstallatie faalt tijdens persbeproevingen die bij een herkeuring van de installatie worden uitgevoerd.S39Oorzaak: Een interne lekkage van de op afstand bedienbare afsluiters tussen de hogedrukbuffer en het gasnet, waardoor het lagedrukdeel een hoge druk te verwerken kan krijgen.S40Oorzaak: KvI-plichtige wijzigingen en reparaties vinden plaats aan de installatie.

M12Risicoanalyse

Bij de toepassing van instrumentele beveiligingssystemen wordt een risicoanalyse uitgevoerd.

Toelichting

De risicoanalyse wordt beoordeeld door de EU-CBI, zie ook MW4.

Referenties

Wbda 2016, artikel 4, lid 1.

Grondslag

Arbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D7Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze ontworpen en onderhouden dat de tolerantiegrenzen van de toegepaste materialen niet worden overschreden.D15Het ontwerp van de installatie moet zodanig zijn dat de bediening ervan niet kan leiden tot gevaarlijke situaties.D16Het overvullen van de brandstoftank van de auto moet worden voorkomen.D19Het moet worden voorkomen dat een ongecontroleerde hoeveelheid gas vrijkomt.

Gerelateerde scenario’s

S3Oorzaak: Een externe brand nabij de aardgasafleverinstallatieS10Oorzaak: Bij het ontwerp van de installatie is gekozen voor materiaal dat hiervoor niet geschikt is.S11Oorzaak: Een onjuiste slangkeuze (tussen de compressor en de buffer of bij het gebruik van hydrauliekslangen en afleverslangen).S13Oorzaak: Aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot corrosie van de installatie.S14Oorzaak: Water (regenwater) komt in de goot met CNG-leidingen waardoor de leidingen corroderen (deze constructie wordt bij nieuwe installaties weinig toegepast).S15Oorzaak: Door zetting van de bodem of een aardbeving raken de aardgasafleverinstallatie of de ondergrondse delen hiervan beschadigd.S26Oorzaak: Corrosie van de ondergrondse leidingen.S27Oorzaak: Corrosie van een leiding in een open of gesloten goot (bij koppelingen met knel- of schroefverbindingen)S33Oorzaak: Een fout tijdens de bediening van de installatie (niet bij het afleveren), zoals de compressor handmatig starten bij een volle buffer of een onjuiste instelling/handeling bij de PLC.S35Oorzaak: De aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot hydraatvorming.S37Oorzaak: (Zeer) lage omgevingstemperatuur.S41Oorzaak: Hoge druk in de installatie (compressor stopt niet, hoge temperatuur, temperatuurverschillen).

M13Gasdroger

Het aardgas van een aardgasafleverinstallatie die is aangesloten op een gasdistributienet, heeft een waterdampgehalte van maximaal 30 mg per normaal kubieke meter voordat dit gas wordt toegevoerd aan de bufferopslag en/of de afleverzuil voor aflevering naar het voertuig.

Toelichting

Hiervoor kan een gasdroger worden toegepast.

Grondslag

BrandpreventieOmgevingsveiligheid

Gerelateerde doelen

D7Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze ontworpen en onderhouden dat de tolerantiegrenzen van de toegepaste materialen niet worden overschreden.

Gerelateerde scenario’s

S13Oorzaak: Aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot corrosie van de installatie.S35Oorzaak: De aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot hydraatvorming.S37Oorzaak: (Zeer) lage omgevingstemperatuur.

M14Uitvoering gasdroger

Indien aanwezig, is de gasdroger zo:

• geïnstalleerd en onderhouden dat de goede werking van deze installatie altijd is gewaarborgd;
• uitgevoerd dat het in het aardgas aanwezige odorant niet wordt verwijderd uit het gas.

Toelichting

In dit geval voldoet silicagel niet omdat dit middel niet alleen het vocht, maar ook de odorant en de hogere koolwaterstoffen absorbeert.

Grondslag

ArbeidsveiligheidBrandpreventieOmgevingsveiligheid

Gerelateerde doelen

D7Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze ontworpen en onderhouden dat de tolerantiegrenzen van de toegepaste materialen niet worden overschreden.

Gerelateerde scenario’s

S13Oorzaak: Aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot corrosie van de installatie.S35Oorzaak: De aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot hydraatvorming.S37Oorzaak: (Zeer) lage omgevingstemperatuur.

M15Fundering

Onder de CNG-afleverinstallatie is een doelmatige fundering en draagconstructie aangebracht. Een fundering of draagconstructie is vervaardigd uit materiaal dat een brand niet onderhoudt volgens NEN EN ISO 1182.

Grondslag

ArbeidsveiligheidBrandpreventieOmgevingsveiligheid

Gerelateerde doelen

D9Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze geconstrueerd dat zettingen in de bodem worden opgevangen en andere mechanische impact zo veel mogelijk wordt voorkomen.

Gerelateerde scenario’s

S15Oorzaak: Door zetting van de bodem of een aardbeving raken de aardgasafleverinstallatie of de ondergrondse delen hiervan beschadigd.

M16Installatievoorschriften

De installatie wordt op veilige wijze geïnstalleerd met inachtneming van eventuele aanwijzingen van de fabrikant. De installatie wordt door personeel met een daartoe specifieke deskundigheid en ervaring gedaan.

Referenties

Arbeidsomstandighedenbesluit, artikel 7.5, lid 5 en artikel 7.6, lid 2.

Grondslag

Arbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D1De compressorinstallatie in het compressorgebouw is lekdicht.D6Het moet worden voorkomen dat de hoge druk in de gasafleverinstallatie effect kan hebben op het lagedrukdeel van de installatie of het gasnet.D7Aardgasafleverinstallaties zijn op een dusdanige wijze ontworpen en onderhouden dat de tolerantiegrenzen van de toegepaste materialen niet worden overschreden.D11De zuigdruk van de compressor moet te allen tijde hoger zijn dan de omgevingscondities zodat wordt voorkomen dat lucht (en daarmee zuurstof) kan worden aangezogen.D12Onderhoud moet door een deskundige worden uitgevoerd.D21Het moet worden voorkomen dat een potentiaalverschil kan optreden tussen het voertuig en de afleverzuil.

Gerelateerde scenario’s

S8Oorzaak: De installatie is niet vrij van CNG en is niet drukloos bij het uitvoeren van onderhoud.S9Oorzaak: Terugstroming van gas naar het gasnet door een defecte interne terugslagklep in de compressor.S23Oorzaak: Fouten bij het onderhoud aan de aardgasleiding. Specifiek het verwarren van de lagedruk- en de hogedrukaardgasleiding bij afleveren in een gebouw.S25Oorzaak: Het foutief achterlaten van de inlaatafsluiter (seal werkt alleen bij overdruk) zorgt voor een lage gasdruk aan de zuigzijde en daardoor voor het aanzuigen van buitenlucht.S28Oorzaak: Afblazen van het aardgas uit de aardgasafleverinstallatie voor onderhoud.S29Oorzaak: Ontsteking van vrijgekomen aardgas tijdens het loskoppelen (bij openbare CNG-stations).S30Oorzaak: Ontsteking van vrijgekomen aardgas tijdens het loskoppelen zonder retourslang naar de centrale afblaasvoorziening (veelal bij niet-openbare CNG-tankstations).S35Oorzaak: De aanwezigheid van water in het aardgas leidt tot hydraatvorming.S39Oorzaak: Een interne lekkage van de op afstand bedienbare afsluiters tussen de hogedrukbuffer en het gasnet, waardoor het lagedrukdeel een hoge druk te verwerken kan krijgen.

M17Handbediende afsluiter

In de gastoevoerleiding naar een compressor moet op een afstand minimaal 10 m van de compressorinstallatie een goed bereikbare handbediende afsluiter zijn aangebracht.

Grondslag

ArbeidsveiligheidOmgevingsveiligheidRampenbestrijding

Gerelateerde doelen

D19Het moet worden voorkomen dat een ongecontroleerde hoeveelheid gas vrijkomt.

Gerelateerde scenario’s

S1Oorzaak: Een lekkage treedt op in het compressorgebouw, waarna de monteur het compressorgebouw binnengaat voor onderhoud (geen ventilatie aanwezig).S2Oorzaak: Schade aan leidingen of overige onderdelen van de installatie door de impact van een voertuig.S6Oorzaak: Er treedt gasuitstroming op naar de openlucht (door een lekkage in de buitenlucht of ten gevolge van een lekkage binnen via de ventilatieopening).S7Oorzaak: Door graafwerkzaamheden raakt een ondergrondse leiding beschadigd.S12Oorzaak: Ontsteking van het, via de overdrukbeveiliging, afgeblazen aardgas vindt plaats door een onbekende oorzaak.S17Oorzaak: Een lekkage ontstaat in het compressorgebouw tijdens het in bedrijf zijn van de watergekoelde compressor en wordt waargenomen door het publiek. De meest waarschijnlijke oorzaak voor een ernstige gaslekkage in het gebouw is een lekkage bij de compressor. Een lekkage bij de droger en het blowdownvat is minder waarschijnlijk.S23Oorzaak: Fouten bij het onderhoud aan de aardgasleiding. Specifiek het verwarren van de lagedruk- en de hogedrukaardgasleiding bij afleveren in een gebouw.S34Oorzaak: Lekkage tijdens normaal bedrijf van de installatie.