38Multi-energie stations

Richtlijn voor veilige aflevering van een combinatie van energiedragers aan voertuigen en werktuigen.

Concept

Een PGS-richtlijn

Een PGS-richtlijn is een document over activiteiten met gevaarlijke stoffen. In de PGS-richtlijn staan de belangrijkste risico's van die activiteiten voor de veiligheid en gezondheid van werknemers, veiligheid van de omgeving en de brandveiligheid. Ook staan in een PGS-richtlijn de mogelijke gevolgen van die risico's voor het bestrijden van een ramp. Om de risico's te beheersen en de negatieve effecten voor mens en milieu te beperken zijn doelen geformuleerd. Aan deze doelen zijn maatregelen gekoppeld. Met deze maatregelen kan aan de doelen worden voldaan. Naast de in deze PGS genoemde maatregelen is het mogelijk om gelijkwaardige maatregelen te treffen voor zover de wetgeving dit toelaat.

Meer informatie over de PGS-organisatie is te vinden op: publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl. Daar staan ook de actuele publicaties.

PGS Nieuwe Stijl – risicobenadering als basis

In 2015 is gestart met een nieuwe opzet van de PGS-richtlijnen: de PGS Nieuwe Stijl. Een PGS Nieuwe Stijl betekent dat maatregelen tot stand zijn gekomen met een risicobenadering. Dit houdt in dat is geanalyseerd welke risico's er zijn bij activiteiten met de gevaarlijke stof. De situaties waarbij het mis kan gaan en die leiden tot ongewenste, gevaarlijke gevolgen, zijn beschreven in scenario´s. Voor deze scenario's zijn doelen geformuleerd gericht op het beheersen van de risico's. Met maatregelen kan een bedrijf aan een doel voldoen.

De PGS Nieuwe Stijl kent de volgende hoofdelementen:

de wettelijke kaders;
de risicobenadering met de scenario's;
de doelen;
maatregelen om aan de doelen te voldoen

Onderwerpen en doelstellingen PGS-richtlijn

Een PGS-richtlijn geeft invulling aan:

Omgevingsveiligheid ( Omgevingsveiligheid )of Brandbestrijding Omgevingsveiligheid (Brandpreventie);
Arbeidsveiligheid (Arbeidsveiligheid);
Brandbestrijding en Rampenbestrijding (Rampenbestrijding).

Voor deze onderwerpen zijn de doelstellingen:

Omgevingsveiligheid:

Het voorkomen van ongewone voorvallen en het beperken van de gevolgen daarvan voor de omgeving met het oog op het waarborgen van de veiligheid voor de omgeving

Arbeidsveiligheid:

Het voorkomen van ongevallen met gevaarlijke stoffen en het beperken van de gevolgen daarvan en het voorkomen van blootstelling van werknemers aan gevaarlijke stoffen

Brand- en Rampenbestrijding:

Het beperken van de gevolgen van een brand of ramp en het borgen van een doelmatige rampenbestrijding

Organisatie bij het tot stand komen van deze PGS-richtlijn

Deze PGS-richtlijn is opgesteld door een team van vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en de overheid. Vertegenwoordigd zijn: IPO, VNG, Nederlandse Arbeidsinspectie, Brandweer Nederland, VNO-NCW en MKB-Nederland. In Bijlage G staan de gegevens van de leden van het team dat deze PGS-richtlijn heeft opgesteld.

Het PGS-team is onderdeel van de PGS-beheerorganisatie. Daaronder vallen alle PGS-teams, het Projectbureau en de Adviesraad. De Programmaraad stuurt de PGS Beheerorganisatie aan.

Het Bestuurlijk Omgevingsberaad VTH (BOb) heeft deze richtlijn vastgesteld. Het BOb is de opdrachtgever van de PGS Beheerorganisatie. De governance van de PGS Beheerorganisatie is door het BOb vastgelegd.

Status van PGS-richtlijnen

De partijen van het BOb hebben afgesproken om op de volgende manier om te gaan met de PGS-richtlijnen:

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat bepaalt in overleg met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in het Besluit activiteiten leefomgeving dat moet worden voldaan aan een PGS-richtlijn, voor zover gericht op het waarborgen van de veiligheid voor de omgeving. Dit zijn direct werkende regels.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wijst deze PGS-richtlijnen in het Besluit kwaliteit leefomgeving aan als informatiedocumenten over de beste beschikbare technieken (BBT). Dit betekent dat het bevoegd gezag verplicht is om bij het verlenen van een omgevingsvergunning voor een milieubelastende activiteit rekening te houden met PGS-richtlijnen bij het bepalen van BBT.

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid neemt de onderdelen van de PGS-richtlijnen die als stand van de wetenschap en professionele dienstverlening worden gezien, op in de beleidsregel PGS-richtlijnen om aan doelen te voldoen voor arbeidsveiligheid.

De veiligheidsregio's gebruiken de PGS-richtlijnen als richtlijn bij het adviseren over brandveiligheid in omgevingsvergunningen en bij het voorbereiden op de brand- en rampenbestrijding.

De toezichthouders van het bevoegd gezag, de Nederlandse Arbeidsinspectie en de veiligheidsregio's beschouwen de PGS-richtlijnen als een belangrijk referentiekader bij het toezicht op de naleving van wettelijke verplichtingen, zoals de Seveso-richtlijn.

Deze PGS-richtlijn is door de Programmaraad goedgekeurd voor vaststelling door het BOb op: [datum]

Waarna het BOb deze PGS-richtlijn heeft vastgesteld op: [datum]

De voorzitter van de programmaraad,

K. van der Steenhoven

Leeswijzer

Indeling PGS-richtlijn

De PGS-richtlijn heeft hoofdstukken en een aantal bijlagen. Bij elk hoofdstuk en bij elke bijlage staat of de inhoud normatief is. Als er niets bij staat, betekent het dat de tekst informatief is. Alleen de normatieve delen zijn bindend en gelden als eis of voorschrift. Met het voldoen aan de maatregelen in deze PGS wordt voldaan aan de in deze PGS opgenomen doelen.

Inleidende onderwerpen

De eerste vier hoofdstukken bevatten informatie over multi-energie stations, het toepassingsbereik en de risicobenadering met de scenario's. Alleen Paragraaf 1.2, met het toepassingsbereik van deze PGS-richtlijn, is normatief.

Hoofdstuk 1 bevat een algemene inleiding op deze PGS-richtlijn.
Paragraaf 1.2 beschrijft de reikwijdte en het toepassingsbereik. Dit is normatief.
Hoofdstuk 2 bevat algemene informatie over multi-energie stations.
Hoofdstuk 3 beschrijft het basisveiligheidsniveau en geeft algemene informatie over de risicobenadering.
Hoofdstuk 4 bevat een beschrijving van de scenario's.

Doelen en maatregelen

Hoofdstukken 5 tot en met 7 zijn normatief. Daarin staan het wettelijk kader, de doelen en maatregelen om hoog en middelhoog risico-scenario’s te voorkomen en beperken.

Hoofdstuk 5 bevat een richtingaanwijzer wet- en regelgeving. Deze richtingaanwijzer maakt duidelijk op grond van welke wetgeving aan welke maatregelen in deze PGS-richtlijn moet worden voldaan.
Hoofdstuk 6 beschrijft de doelen en geeft aan welke maatregelen invulling geven aan het doel.
Hoofdstuk 7 bevat maatregelen. Daarnaast staat bij elke maatregel voor welk scenario de maatregel relevant is en aan welke doelen de maatregel invulling geeft.

Informatie bij implementatie

De overige hoofdstukken zijn informatief. Deze hoofdstukken geven extra informatie over het onderwerp van deze PGS-richtlijn. Het gaat om informatie die niet in de normatieve hoofdstukken thuishoren, maar die wel helpt bij het omgaan met deze PGS-richtlijn. Voorbeelden van onderwerpen zijn uitleg over geaccepteerde praktijken of een toelichting op onderwerpen die in andere wetten en regels vastliggen.

Hoofdstuk 8 bevat informatie over gelijkwaardige maatregelen.

Bijlagen

Deze PGS bevat bijlagen. De teksten in de hoofdstukken kunnen naar die bijlagen verwijzen. Een bijlage is informatief of normatief. Als een hoofdstuk normatief is, staat dat aangegeven.

De volgende bijlagen zijn normatief:

Bijlage A: Afkortingen en begrippen;
Bijlage B.1: Normatieve documenten en normen. Deze bijlage bevat documenten en normen waar de maatregelen in deze PGS naar verwijzen. Daar staat ook de versie van de norm bij;
Bijlage F: Implementatietermijnen in bestaande situaties.

Bijlage C is informatief en bevat informatie over interne veiligheidsafstanden. En in Bijlage D en Bijlage E staat informatie over wet- en regelgeving.

Informatiebronnen

In deze PGS zijn wetten en andere informatiebronnen genoemd. Een overzicht hiervan staat in Bijlage B.2. Daar staat ook waar deze wetten en informatiebronnen te vinden of verkrijgen zijn.

1Inleiding

1.1Doel van de richtlijn

Het doel van deze PGS-richtlijn is om vast te leggen met welke maatregelen de risico's van een multi-energie station te beheersen zijn. Deze maatregelen zijn gebaseerd op een risicobenadering die uitgaat van scenario's die zich voor kunnen doen. Op basis van de scenario's zijn doelen geformuleerd waarmee wordt beoogd een aanvaardbaar veiligheidsniveau te creëren. Uit de doelen zijn vervolgens maatregelen afgeleid. Deze maatregelen verkleinen de kans op een incident, of voorkomen of beperken de nadelige gevolgen van een incident. Informatie over de risicobenadering staat in Hoofdstuk 3 van deze richtlijn.

1.2Toepassingsbereik van de richtlijn

Deze PGS-richtlijn is van toepassing op multi-energie stations. Dat zijn stations met afleverinstallaties voor verschillende energiedragers, waaronder een oplaadvoorziening voor elektrische voertuigen en werktuigen. Het gaat om afleverinstallaties die zijn genoemd in de volgende PGS-richtlijnen:

PGS 16: LPG: Afleverinstallaties, vulinstallaties en skid-installaties
PGS 25: Aardgasafleverinstallaties voor motorvoertuigen
PGS 28: Vloeibare brandstoffen in ondergrondse installaties en aflevertoestellen
PGS 30: Vloeibare brandstoffen in bovengrondse tank- en afleverinstallaties
PGS 33.1: Afleverinstallaties van vloeibaar aardgas (LNG) voor voertuigen en werktuigen
PGS 35: Waterstofinstallaties voor het afleveren van waterstof aan voertuigen en werktuigen

Het gaat zowel om openbare stations als om stations bij bedrijven. Het gaat om het afleveren aan voertuigen en werktuigen. Het kan gaan om bemande en onbemande stations.

Deze PGS-richtlijn is niet van toepassing in de volgende situaties:

Een multi-energie station waar uitsluitend PGS 16, 28 of 30 van toepassing zijn en geen bovengrondse LPG-opslagtank aanwezig is.
Een inviduele oplaadvoorziening.
Afleverinstallaties voor spoorvoertuigen of vaartuigen en drijvende werktuigen.
Nieuwe energiedragers waarvoor geen PGS-richtlijn bestaat.

Combinatie van PGS 16, 28 en 30

Voor een station waar alleen PGS 16, 28, 30 van toepassing zijn, geldt deze PGS-richtlijn niet. Dan gelden alleen de individuele PGS-richtlijnen. Alleen als er een bovengrondse opslagtank voor LPG is geldt deze PGS-richtlijn wel. Dit omdat er uit de risico-analyse bleek dat er risico's zijn als een oplaadvoorziening staat in de directe omgeving van een bovengrondse LPG-tank.

Aanvullende maatregelen

Deze PGS-richtlijn voor multi-energie stations stelt alleen aanvullende maatregelen. Dit zijn maatregelen vanwege de risico’s door de combinatie van verschillende energiedragers. Daarnaast moet het station voldoen aan de maatregelen in elke individuele PGS-richtlijn. Bijvoorbeeld voor een station met benzine, LPG en waterstof zijn de volgende PGS-richtlijnen van toepassing: PGS 16, 28, 35 en 38.

1.3Relatie met wet- en regelgeving

Wettelijke basis PGS

Deze PGS-richtlijn geeft een nadere uitwerking van wettelijke voorschriften op grond van de Omgevingswet, de Arbeidsomstandighedenwet en de Wet veiligheidsregio’s.

InHoofdstuk 5 staat een toelichting op de relatie met deze wetgeving. Ook staat inHoofdstuk 5 een richtingaanwijzer waarmee duidelijk wordt welke maatregelen een bedrijf moet treffen op grond van deze wettelijke kaders.

Direct werkende wetten en regels

Naast de eisen in deze PGS-richtlijn zijn er ook andere wetten en regels waaraan een activiteit moet voldoen. Een voorbeeld daarvan is de Warenwet met bijbehorende Warenwetbesluiten. Bijlage D bij deze PGS-richtlijn bevat meer informatie over de wet- en regelgeving die van toepassing kan zijn op de activiteit uit deze PGS-richtlijn.

Deze PGS-richtlijn bevat naast de PGS-eisen (in blauwe kaders) ook een aantal maatregelen waaraan een bedrijf op grond van andere wetten en regels al moet voldoen. Dit is om de PGS-richtlijn beter leesbaar en toepasbaar te maken. Dit geeft voor een bepaald onderwerp een vollediger beeld van maatregelen die invulling geven aan de doelen.

1.4Implementatietermijnen

In Hoofdstuk 7 staan maatregelen. Deze maatregelen geven een invulling aan de stand van de techniek en de stand van de wetenschap en professionele dienstverlening.

Nieuwe activiteiten moeten direct voldoen. In Bijlage F staat voor bestaande activiteiten binnen welke termijn de activiteiten moeten voldoen aan de maatregelen.

1.5Gebruik van normen

Als deze PGS-richtlijn verwijst naar een norm (zoals NEN, EN, of ISO) of een ander normdocument of een andere specificatie, gaat het om de uitgegeven publicatie, inclusief wijzigings- of correctiebladen, zoals die op het moment van de publicatie van deze PGS-richtlijn luidde. Dit staat in Bijlage B van deze PGS-richtlijn.

Normen, zoals NEN, EN of ISO of andere normdocumenten of specificaties, worden periodiek opnieuw beoordeeld en zo nodig herzien. De veranderingen zijn vaak beperkt. Wanneer alle bestaande bedrijven toch direct aan de nieuwste versie moeten voldoen, kan dat grote (financiële) gevolgen hebben.

In Bijlage B staat daarom bij de normen waar deze PGS-richtlijn naar verwijst, ook een jaartal. Het gaat om de versie van de norm met dat jaartal, inclusief wijzigings- of correctiebladen. Dat betekent dat deze versie blijft gelden zolang de PGS-richtlijn op dit punt niet is gewijzigd.

Uitzondering voor normen via andere wetten en regels

Soms zijn normen rechtstreeks van toepassing. Bijvoorbeeld omdat andere wetten en regels naar die norm verwijzen. Dat geldt bijvoorbeeld voor normen die horen bij bindende Europese regels. Voor die normen geldt dat de versie die in die wetten en regels staat, bepalend is.

2Beschrijving multi-energie station

2.1Algemeen

Een multi-energie station is een station met afleverinstallaties van verschillende energiedragers, waaronder ook een oplaadvoorziening. Het gaat om een combinatie van brandstoffen bedoeld in PGS 16, 28 en 30 (zoals benzine, diesel, HVO en LPG) en PGS 25, 33.1 en 35 (CNG, LNG en waterstof). En eventueel in combinatie met een oplaadvoorziening voor elektrische voertuigen en werktuigen. De combinatie van energiedragers varieert per station.

Onderdelen van een multi-energie station zijn vulpunten, de bevoorrading, afleverzuilen en opslagtanks. Er kunnen ook oplaadvoorzieningen zijn. Ook een winkel of horecavoorziening kan onderdeel zijn van het multi-energie station. De indeling van een multi-energie station verschilt per locatie. Er zijn stations met aparte afleverzuilen, maar ook met afleverzuilen met een combinatie van verschillende energiedragers. In onderstaande afbeelding staat een voorbeeld van de onderdelen van een multi-energie station.

Afbeelding 1 – Voorbeeld onderdelen multi-energie station

Verschillende exploitanten

Op een multi-energie station kunnen voor de verschillende installaties meerdere exploitanten zijn. Ook kan er een winkel of horecavoorziening bij het station zijn met een eigen exploitant. Het gaat om alle activiteiten binnen de begrenzing van de locatie van het multi-energie station. Wanneer er onvoldoende afstemming is tussen de verschillende exploitanten kan dit mogelijk aanvullende risico’s met zich meebrengen. Deze aanvullende risico's zijn in deze PGS-richtlijn uitgewerkt.

Op grond van Arbowetgeving moet elke werkgever een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) maken. Hierin kunnen ook risico’s worden behandeld die ontstaan als gevolg van installaties van verschillende werkgevers op dezelfde locatie.

Interactie tussen energiedragers

Bij het tegelijk vrijkomen van verschillende energiedragers worden geen chemische reacties verwacht tussen deze stoffen. Dit geeft dan ook geen aanvullende of hogere risico's.

Aansluiting vulpunten en koppelingen bij tanken

Er zijn geen eisen voor koppelingen van vulpunten. In de praktijk zijn de koppelingen van vulpunten voor de opslag van de verschillende energiedragers verschillend. Voor het afleveren van energiedragers zijn er wel eisen voor koppelingen. Zie hiervoor de verschillende PGS-richtlijnen. Alleen voor diesel en benzine worden dezelfde koppelingen gebruikt. Dit geeft dan ook geen aanvullende of hogere risico's door verkeerd aansluiten.

Opslagtank AdBlue

Op sommige stations kan een opslagtank met AdBlue aanwezig zijn. Dit is een oplossing van ureum in gedemineraliseerd water. Het wordt gebruikt als bijvoeging voor voertuigen die diesel gebruiken om aan emissienormen te kunnen voldoen. Een opslagtank voor AdBlue geeft geen aanvullende of hogere risico's.

Ondersteunende activiteiten

Bij een multi-energie station kunnen ondersteunde activiteiten plaatsvinden. Deze ondersteunende activiteiten zijn niet specifiek voor een combinatie van afleverinstallaties en daarom niet beoordeeld in de risico-analyse. Een voorbeeld van een ondersteunende activiteit is een opslagtank van vloeibare stikstof of kooldioxide. Vloeibare stikstof wordt bijvoorbeeld gebruikt voor koeling; kooldioxide voor het schoonblazen van leidingen. Voor een dergelijke opslagtank geldt PGS 9. Een ander voorbeeld is een energie-opslag-systeem (EOS). Hiervoor geldt PGS 37.

Deze PGS-richtlijnen voorzien in maatregelen om risico's te voorkomen. Ook als de activiteiten plaatsvinden bij een multi-energie station.

2.2Oplaadvoorziening elektrisch laden

Een oplaadvoorziening voor het elektrisch laden van voertuigen en werktuigen bestaat uit een afleverzuil en een hoogspanningsinstallatie, al dan niet ineen. Voor elektrisch laden bestaat geen PGS-richtlijn. Een oplaadvoorziening moet op basis van de ATEX-regels buiten de ATEX-zones van de andere energiedragers worden geplaatst. Voor elektrisch laden is geen handmatig bediende noodstopvoorziening verplicht. Soms wordt gasdetectie toegepast, waarbij bij het meten van een brandbaar gas de oplaadvoorziening spanningsloos wordt gemaakt.

Voor een publiek toegankelijk oplaadpunt voor elektrische voertuigen staan eisen in het Besluit infrastructuur alternatieve brandstoffen en bijbehorende Regeling technische eisen en gebruikersinformatie over de infrastructuur van alternatieve brandstoffen [hierna: Regeling alternatieve brandstoffen]. Het besluit is de implementatie van de Europese richtlijn 2014/94/EU betreffende de uitrol van alternatieve brandstoffen.

In artikel 5 onder a van het Besluit infrastructuur alternatieve brandstoffen staat dat bij ministeriele regeling nadere regels kunnen worden gesteld voor een oplaadpunt. Deze nadere regels staan in artikel 2 en 3 van de Regeling alternatieve brandstoffen. In deze artikelen wordt verwezen naar bijlage II van de Europese richtlijn. Voor een oplaadpunt gelden de eisen in bijlage II onder 1.1 en 1.2 van deze richtlijn. Hier staan technische eisen voor contactdozen en connectoren met een verwijzing naar EN62196-2 en -3.

Thermal runaway

Bij het opladen van een elektrisch voertuig of werktuig kan een thermal runaway ontstaan. Dit is het thermisch 'op hol slaan' van de batterij. Bij dit proces wordt de temperatuur in de batterij zo hoog dat de omstandigheden veranderen wat voor nog hogere temperaturen zorgt. De meest voorkomende oorzaken van een thermal runaway zijn: overladen van de batterijen, beschadiging, oververhitting, kortsluiting of te snel ontladen van de batterij. De kans op een thermal runaway is klein, maar gezien de effecten is het een relevant scenario. Gevolgen zijn zeer hoge temperaturen, het vrijkomen van (gevaarlijke) gassen, electrolyten en metalen delen en vaak een zeer felle vuurzee. Een brand van een batterij is lastig te blussen omdat het proces blijft doorgaan. Een thermal runaway vraagt om langdurige koeling. Een thermal runaway kan ook ontstaan in een laadpaal met een ingebouwde batterijopslag.

Als een thermal runaway op korte afstand van een installatie voor een andere energiedrager ontstaat, kan dit escalatie tot gevolg hebben. Zie scenario S2.

Ondersteunende activiteiten

Bij een multi-energiestation kunnen ondersteunde activiteiten plaatsvinden. Deze ondersteunende activiteiten zijn niet specifiek voor afleverinstallaties en daarom niet beoordeeld in de risico-analyse. Bijvoorbeeld een opslagtank van vloeibare stikstof of kooldioxide. Vloeibare stikstof wordt gebruikt voor koeling; kooldioxide voor het schoonblazen van leidingen. Voor een dergelijke opslagtank geldt PGS 9. Voor de oplaadvoorziening kan een energie-opslag-systeem (EOS) aanwezig zijn. Hiervoor geldt PGS 37. Deze PGS-richtlijnen voorzien in maatregelen om risico's te voorkomen. Ook als de activiteiten plaatsvinden bij een multi-energiestation.

3Risicobenadering

3.1Basisveiligheidsniveau

Bij het uitvoeren van de activiteiten die vallen onder het toepassingsbereik van deze PGS-richtlijn, wordt ervan uitgegaan dat een basisveiligheidsniveau aanwezig is. Dit is op te delen in vier soorten maatregelen:

beschermende maatregelen die volgens wet- en regelgeving standaard bij de activiteiten nodig zijn;
maatregelen die volgens bewezen en geaccepteerde goede praktijken niet weg te denken zijn. Dit zijn maatregelen voor ontwerp, constructie, in bedrijf nemen, gebruik, onderhoud of modificatie, inspectie en uit bedrijf nemen;
good housekeeping. Dit is een begrip dat staat voor de algemene zorg bij, netheid en orde van een activiteit of een bedrijfsonderdeel. Good housekeeping is een belangrijke factor bij het voorkomen van gevaarlijke situaties. Er wordt vanuit gegaan dat een bedrijf deze zaken op orde heeft, zoals ook is beschreven in de zorgplichtartikelen van de Omgevingswet en de Arbeidsomstandighedenwet;
maatregelen voor goed vakmanschap. Dit staat voor vaardigheden van werknemers om kwalitatief goed werk te leveren, en daarbij veilig en gezond te werken.

Uitgangspunt is dat een bedrijf bovenstaande maatregelen toepast.

In de afzonderlijke PGS-richtlijnen staat meer uitleg over maatregelen die horen bij het basisveiligheidsniveau.

3.2Risicobenadering

Risicobenadering als basis

Deze PGS-richtlijn is gebaseerd op een risicobenadering waarbij op een systematische manier doelen en maatregelen zijn geformuleerd. Op basis van kennis en kunde van deskundigen van bedrijfsleven en overheid zijn verschillende scenario's geïdentificeerd. Een scenario is een reeks opeenvolgende gebeurtenissen die leiden tot een ongewenste (gevaarlijke) gebeurtenis.

Het risico is altijd een combinatie van de ernst van de gevolgen (effect) van een (ongewenste) gebeurtenis en de waarschijnlijkheid (kans) dat de gebeurtenis zich voordoet: risico = kans × effect.

Scenario's met de kleinste kans of met het kleinste effect worden beschouwd als scenario met een laag risico. Hiervoor staan geen maatregelen in deze PGS-richtlijn. De scenario's met een middelhoog tot hoog risico zijn in deze PGS-richtlijn beschreven.

Op basis van een scenario is een doel beschreven om ervoor te zorgen dat:

de kans op de ongewenste gebeurtenis zo veel mogelijk wordt beperkt, en
de nadelige gevolgen van de ongewenste gebeurtenis worden voorkomen of zo veel mogelijk worden beperkt.

Soms zijn er meerdere scenario's die met hetzelfde doel kunnen worden gedekt. Per doel zijn er een of meer maatregelen uitgewerkt die er samen voor moeten zorgen dat aan het doel wordt voldaan. Een maatregel kan van belang zijn voor meerdere doelen. De risicobenadering geeft de gebruiker van de PGS-richtlijn meer inzicht in het 'waarom' van opgenomen maatregelen.

Methode

Voor de risicobenadering zijn verschillende methodes mogelijk. Vaak is de SWIFT-methode gebruikt. SWIFT staat voor Structured What If Technique. Deze methode wordt vaak gebruikt in combinatie met scenario-identificatie op basis van verschillende bronoorzaken afkomstig uit de HAZOP-methode. HAZOP staat voor Hazard en Operability. Ook wordt voor de risicobenadering de BowTie methode gebruikt in combinatie met SWIFT of HAZOP voor de scenario-identificatie.

Meer informatie over de gebruikte methodes staat in de Handreiking generieke risicobenadering. Deze is terug te vinden op de PGS website: https://publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl/.

Scenario's met laag risico

Scenario's met een laag risico worden niet in deze PGS-richtlijn behandeld. Dit betekent niet dat een bedrijf daar geen aandacht aan hoeft te besteden. Maatregelen voor scenario's met een laag risico kunnen ook door andere wetten, regels, richtlijnen of afspraken worden geborgd.

De volgende scenario's zijn beoordeeld als scenario's met een laag risico:

lekkage van meerdere brandstoffen tegelijk;
externe brand;
aanrijden van meerdere afleverinstallaties tegelijk;
effect op een afleverzuil van een thermal runaway bij opladen.

Risicoanalyse verplicht volgens wetgeving

De scenario's in deze PGS-richtlijn horen bij de risicoanalyse die het PGS-team heeft uitgevoerd. Voor sommige activiteiten geldt ook een wettelijke plicht om een risicoanalyse uit te voeren. Bedrijven zijn bijvoorbeeld op grond van het Warenwetbesluit drukapparatuur 2016 (WBDA 2016) verplicht om voor installaties die hieronder vallen een risicoanalyse uit te voeren. De risicoanalyse van het PGS-team komt niet in de plaats van deze verplichte risicoanalyse.

Scenario's die niet zijn uitgewerkt

Scenario's gaan uit van ongewenste gebeurtenissen. Bij het identificeren van scenario's zijn niet alle ongewenste gebeurtenissen meegenomen. Terrorisme en neerstortende vliegtuigen zijn daar voorbeelden van. Voor scenario's die voortkomen uit natuurgeweld, zoals overstromingen en aardbevingen, geldt dat de kans hierop afhangt van de locatie van de activiteit. Bedrijven moeten zelf beoordelen of er een verhoogde kans is op aardbevingen of overstromingen en ook wat de gevolgen van zo'n gebeurtenis kunnen zijn voor de veiligheid. Aan de hand daarvan kan een bedrijf in overleg met het bevoegd gezag vaststellen welke maatregelen nodig zijn om de gevolgen te beperken.

Aanpak risicobenadering PGS 38

Een toelichting op de PGS-risicobenadering en hoe de PGS-teams deze hebben aangepakt staat in de Handreiking generieke risicobenadering.

De risicobenadering is uitgevoerd in sessies met het PGS 38-team, onder begeleiding van een externe deskundige, en is gebaseerd op een representatief gangbaar multi-energie station. De risicobenadering is niet uitputtend. Het is altijd mogelijk dat zich scenario's voordoen die niet zijn beschreven. Voor de risicobenadering is alleen gekeken naar scenario’s als gevolg van de onderlinge interacties door het aanbieden van meerdere energiedragers binnen een station.

Voor deze PGS is de BowTie-methodiek gebruikt om onderscheid te kunnen maken tussen oorzaakscenario’s en gevolgscenario’s. De categorieën van directe oorzaken vanuit PGS 6 in combinatie met de gidswoorden vanuit de SWIFT-methode zijn toegepast voor een gestructureerde identificatie van potentiële oorzaakscenario’s.

De risicoanalyse geeft een kwalitatief inzicht in de kans op en gevolgen van een scenario. Het PGS-team heeft de risico’s van de scenario’s geëvalueerd, geclassificeerd en gerangschikt. Daarbij is gebruik gemaakt van de kwalitatieve risicomatrix van de generieke risicobenadering. Hiermee is bepaald of het scenario relevant is voor de PGS. Als het scenario relevant is voor de PGS, identificeert het team maatregelen op basis van de huidige stand der techniek (bijvoorbeeld uit bestaande PGS'en, gehanteerde normen en andere referentiedocumenten). Als het om nieuwe activiteiten gaat, is in overleg met betrokken experts bekeken welke maatregelen toegepast worden of toepasbaar zijn.

De risicomatrix is vervolgens gebruikt om te beoordelen of de maatregel: het risico vermindert, de kans op optreden van de ongewenste gebeurtenis verkleint, of de omvang of ernst van de gevolgen vermindert.

Voor de geïdentificeerde maatregelen is vervolgens getoetst of ze als maatregel in de PGS moeten worden opgenomen. Dit gebeurt op basis van de gezamenlijke kennis en inzichten van deskundigen in het PGS-team.

In dit deskundig oordeel worden dus meerdere aspecten meegewogen. In elk geval zijn dit wettelijke randvoorwaarden, zoals de best beschikbare techniek, de stand van de wetenschap en de arbeidshygiënische strategie. De positie van het scenario in de matrix is daarbij een hulpmiddel dat inzicht geeft. De risicomatrix kan niet worden gezien als normatief kader.

4Scenario's

4.1Inleiding

Dit hoofdstuk beschrijft de scenario's die realistisch en relevant zijn voor multi-energie stations. De scenario's zijn onderverdeeld in: scenario's bij opslag, vullen, afleveren en onderhoud. Er zijn oorzaakscenario's en gevolgscenario's. De oorzaakscenario's staan per activiteit in de paragrafen 4.2, 4.3 en 4.4. De gevolgscenario's zijn hetzelfde bij alle activiteiten en staan in paragraaf 4.5.

Elk scenario heeft een nummer. Het is weergegeven als S1, S2 en verder. Bij elk scenario horen doelen. Die zijn aangegeven met de nummers van de doelen, dus D1, D2 en verder. De beschrijvingen van de doelen staan in Hoofdstuk 6. Bij de maatregelen in Hoofdstuk 7 is steeds aangegeven welke scenario's daar een rol bij spelen.

4.2Oorzaakscenario's bij opslag

Het gaat hier om oorzaakscenario's bij opslag. Het gaat om basisoorzaken (bedreigingen) die leiden tot ongewenste gebeurtenissen. Deze gebeurtenissen kunnen weer verdere gevolgen hebben. Dit zijn de gevolgscenario's. De gevolgscenario's bij opslag staan in paragraaf 4.5.

S1Koude-effect op onderdelen van een andere installatie door cryogene lekkage

Door een lekkage van een cryogene vloeistof worden installaties van andere energiedragers aangetast door het koude-effect.

Potentiele gevolgen:

aantasting integriteit installatie
impact op werking van sensoren
mogelijke lekkage in de toekomst

Toelichting

LNG is een cryogene vloeistof. De installaties voor LNG zijn hiervoor geschikt. Installaties voor andere energiedragers zijn hier niet voor ontworpen. Bij een lekkage kan degradatie van materialen optreden (bros worden) of kunnen aanwezige sensoren niet meer goed werken.

Gerelateerde doelen

D1Behouden van de integriteit van de gehele installatie na lekkage van cryogene vloeistof

Gerelateerde maatregelen

M1Controle andere installatie op aantasting integriteit na lekkage cryogene vloeistof

S2Thermal runaway tijdens elektrisch laden voertuig of werktuig of door ingebouwde batterijopslag in de laadpaal

Tijden het laden van een elektrisch voertuig of werktuig ontstaat een thermal runaway gevolgd door een brand. Of er ontstaat een thermal runaway in de laadpaal met ingebouwde batterijopslag. Door de brand ontstaat een warmtebelasting op een bovengrondse opslag van een energiedrager.

Potentiële gevolgen:

falen van meerdere afleverinstallaties of opslagen
escalatie van de brand naar meerdere energiedragers

Gerelateerde doelen

D2Voorkomen van escalatie

Gerelateerde maatregelen

M2Veiligheidsafstand elektrisch laden

S3Escalatie tussen opslagen van verschillende energiedragers

Er is een incident, bijvoorbeeld brand, bij de opslag van één van de energiedragers dat escaleert naar de opslag van de andere energiedrager.

Potentiële gevolgen:

meerdere opslagen betrokken bij een incident

Gerelateerde doelen

D2Voorkomen van escalatie

Gerelateerde maatregelen

M3Interne veiligheidsafstanden

4.3Oorzaakscenario's bij vullen van de opslag

Het gaat hier om oorzaakscenario's bij vullen van de opslag. Het gaat om basisoorzaken (bedreigingen) die leiden tot ongewenste gebeurtenissen. Deze gebeurtenissen kunnen weer verdere gevolgen hebben. Dit zijn de gevolgscenario's. De gevolgscenario's bij vullen staan in paragraaf 4.5.

S4Gelijktijdig lossen van energiedragers

Tijdens het gelijktijdig vullen van opslagen van verschillende energiedragers ontstaat een incident bij een tankwagen dat escaleert naar een andere tankwagen.

Potentiële gevolgen:

escalatie omdat er meerdere tankwagens betrokken zijn bij een incident

Toelichting

Het gaat hier om tankwagens die tijdelijk aanwezig zijn om een opslag te vullen. Niet om een tankwagen die aanwezig is als opslag van een energiedrager en wordt gebruikt als opslagtank.

Gerelateerde doelen

D2Voorkomen van escalatie

Gerelateerde maatregelen

M5Risico's gelijktijdig lossen verschillende tankwagens

4.4Oorzaakscenario's bij onderhoud

Het gaat hier om oorzaakscenario's bij onderhoud. Het gaat om basisoorzaken (bedreigingen) die leiden tot ongewenste gebeurtenissen. Deze gebeurtenissen kunnen weer verdere gevolgen hebben. Dit zijn de gevolgscenario's. De gevolgscenario's bij onderhoud staan in paragraaf 4.5.

S5Tegelijk of ondeskundig uitvoeren van werkzaamheden

Tijdens onderhoud, reparatie, vervanging, aanleg van afleverinstallatie, vulpunt of opslag komt de integriteit van de installatie van één van de andere energiedragers in het geding. Dit door tegelijk uitvoeren van werkzaamheden aan verschillende installaties of ondeskundig uitvoeren van werkzaamheden aan één installatie.

Potentiële gevolgen:

persoonlijk letsel
vrijkomen van product
bij ontsteking brand en explosie

Toelichting

Voorbeelden van dit scenario zijn:

werkzaamheden aan de verkeerde installatie
werkzaamheden aan een installatie terwijl andere installaties nog in gebruik zijn
graafwerkzaamheden waarbij de andere installatie wordt geraakt
hijsen of transport waarbij de andere installatie wordt geraakt
testen van een installatie die ook gebruikt wordt voor een andere energiedrager, zoals detectie of noodstop
veiligheidsvoorzieningen zijn uitgeschakeld vanwege onderhoud

Gerelateerde doelen

D3Voorkomen dat gelijktijdige werkzaamheden aan de installatie leiden tot calamiteiten

Gerelateerde maatregelen

M6Afstemming werkzaamheden aan de installatie M7Risico-analyse bij gelijktijdige werkzaamheden M13Procedure veilig stellen installatieonderdelen bij werkzaamheden

4.5Gevolgscenario's voor de hele activiteit

Voor alle oorzaakscenario's die in paragraaf 4.2, 4.3 en 4.4 staan, zijn er gevolgscenario's. Als bij vullen, opslag of onderhoud één van de beschreven scenario's zich voordoet, kan dit verdere gevolgen hebben. Deze gevolgscenario's staan hieronder.

S6Brand of explosie

brand of explosie bij incidenten bij opslag, zie S1, S2 en S3.
brand of explosie bij incidenten met vullen, zie S4.
brand of explosie door onderhoud aan de installatie, zie scenario S5.

Potentiële gevolgen:

Beveiligingssystemen van afzonderlijke energiedragers of de oplaadvoorziening treden in werking, maar hebben alleen effect op één installatie. Door het ontbreken van een koppeling tussen de beveiligingssystemen treedt escalatie op (zie S7).

Gerelateerde doelen

D5Voldoende en juiste brandbestrijdingsvoorzieningen D6Voorbereid zijn op noodsituaties vanwege meerdere exploitanten D7Veiligstellen van het station bij een noodsituatie

Gerelateerde maatregelen

M4Koppelen noodstopvoorzieningen M9Bereikbaarheid brandkranen M10Capaciteit bluswatervoorziening M11Gebruik brandblussers voor meerdere energiedragers M12Afstemming noodplannen

S7Escalatie van brand of explosie

Het gaat om escalatie van brand of explosie op het station door:

incidenten bij opslag, zie S1, S2 en S3.
incidenten met vullen, zie S4.
werkzaamheden aan de installatie, zie scenario S5.

Potentiële gevolgen:

Brand of explosie bij een onderdeel van de installatie leidt tot falen van een onderdeel van een andere installatie. En kan leiden tot grotere effecten dan het falen van afzonderlijke installaties.

Gerelateerde doelen

D2Voorkomen van escalatie D4Op een veilige manier tegelijk afblazen

Gerelateerde maatregelen

M3Interne veiligheidsafstanden M8Voorkomen negatief effect door ontsteking bij een afblaasvoorziening

5Richtingaanwijzer wet- en regelgeving

5.1Inleiding

Deze PGS beschrijft doelen en maatregelen die kunnen worden getroffen om de veiligheid te waarborgen.

Elke maatregel beoogt een risico te verminderen. Dit gaat om hoge en middelhoge risico's voor:

Omgevingsveiligheid: Het voorkomen van ongewone voorvallen en het beperken van de gevolgen daarvan voor de omgeving met het oog op het waarborgen van de veiligheid voor de omgeving;

Arbeidsveiligheid: Het voorkomen van ongevallen met gevaarlijke stoffen en het beperken van de gevolgen daarvan en het voorkomen van blootstelling van werknemers aan gevaarlijke stoffen;

Brandbestrijding en Rampenbestrijding: Het beperken van de gevolgen van een brand, incident met gevaarlijke stoffen of ramp en het borgen van een doelmatige rampenbestrijding.

De meeste maatregelen hebben grondslagen in meerdere wetten. Bij elke maatregel staat deze grondslag vermeld. Daarmee wordt duidelijk dat:

maatregelen die zijn gesteld voor de omgevingsveiligheid, moeten worden nageleefd op grond van de Omgevingswet. In Hoofdstuk 7 zijn deze maatregelen aangeduid met Omgevingsveiligheid en met Brandpreventie (Brandpreventie en -mitigatie Omgevingsveiligheid);
maatregelen die zijn gesteld in het belang van de arbeidsveiligheid en gezondheid, moeten worden nageleefd op grond van de Arbeidsomstandighedenwet en Warenwet. In [hoofdstuk 7] zijn deze maatregelen aangeduid met Arbeidsveiligheid;
maatregelen die zijn gesteld in het belang van brand- of rampenbestrijding, moeten worden nageleefd op grond van de Wet veiligheidsregio's. In Hoofdstuk 7 zijn deze maatregelen aangeduid met Rampenbestrijding (Brand- of Rampenbestrijding).

Eerst zijn de doelen beschreven in Hoofdstuk 6 en daarna de maatregelen in Hoofdstuk 7. De doelen zijn gekoppeld aan scenario's uit Hoofdstuk 4 en de maatregelen zijn gekoppeld aan doelen uit Hoofdstuk 6.

5.2Omgevingsveiligheid

5.2.1Algemeen

De Omgevingswet gaat over de fysieke leefomgeving en activiteiten die daar gevolgen voor hebben of kunnen hebben. Het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) bevat regels voor milieubelastende activiteiten. Met het oog op het waarborgen van de veiligheid staan in het Bal regels over activiteiten met gevaarlijke stoffen

5.2.2Omgevingsvergunning milieubelastende activiteit

In paragraaf 3.8.10 van het Bal zijn stations aangewezen als een milieubelastende activiteit. In paragraaf 3.8.6 van het Bal zijn opslag- en transportbedrijven, groothandels en containerterminals aangewezen als milieubelastende activiteit. Bij beide activiteiten kan sprake zijn van het tanken en opslaan van energiedragers.

Alleen voor het tanken van LNG en het tanken van waterstof is een omgevingsvergunning milieubelastende activiteit nodig. Dit staat in artikel 3.297 (voor openbare stations) en 3.286 (voor stations bij bedrijven). De omgevingsvergunning is bedoeld als toetsing vooraf om te beoordelen of deze activiteit vanwege de externe veiligheidsafstanden op de desbetreffende locatie kan worden verricht. Meer informatie over de externe veiligheidsafstanden staat in Paragraaf 5.2.4.

Het Bal bevat regels met het oog op het waarborgen van de veiligheid bij het tanken van energiedragers. Deze staan in hoofstuk 4 van het Bal. In die regels staat [NOG NIET] dat moet worden voldaan aan deze PGS-richtlijn. Deze regels gelden ook als een omgevingsvergunning nodig is.

Het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) wijst deze PGS-richtlijn ook aan als informatiedocument. Het bevoegd gezag moet bij het beoordelen van de aanvraag omgevingsvergunning milieubelastende activiteit rekening houden met de PGS als informatiedocument. Dit is voor deze PGS-richtlijn alleen van belang voor uitzonderlijke gevallen waarbij de regels in hoofstuk 4 niet zouden gelden.

5.2.3Besluit activiteiten leefomgeving (Bal)

Het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) bevat regels met het oog op het waarborgen van de veiligheid bij het tanken van energiedragers. Deze staan in hoofdstuk 4 van het Bal. In hoofdstuk 4 staat dat moet worden voldaan aan deze PGS-richtlijn. Het waarborgen van de veiligheid is nader ingevuld met de doelen die zijn omschreven in Hoofdstuk 6 van deze PGS-richtlijn. Om aan de regels van hoofdstuk 4 van het Bal te voldoen, moeten alleen maatregelen worden getroffen die gaan over de veiligheid van de omgeving. Het gaat dan om maatregelen die inHoofdstuk 7 zijn opgenomen met het belang van de omgevingsveiligheid als oogmerk. Deze zijn herkenbaar aan de markeringen Omgevingsveiligheid en Brandpreventie.

Toepassingsbereik Bal en deze PGS-richtlijn

De bedoeling is om PGS 38 aan te wijzen in het Bal. Tot die tijd zal in een notitie worden beschreven op welke wijze bedrijfsleven en overheden gebruik kunnen maken van PGS 38.

Het toepassingsbereik van deze PGS-richtlijn kan breder zijn dan het toepassingsbereik van een activiteit in hoofdstuk 4 van het Bal. De eisen uit deze PGS-richtlijn gelden alleen als direct werkende verplichtingen, als de activiteit valt binnen het toepassingsbereik van betreffende paragraaf uit hoofdstuk 4 van het Bal.

Gelijkwaardige maatregelen

De Omgevingswet en het Bal maken het mogelijk om een andere maatregel te treffen dan de voorgeschreven maatregel in deze PGS-richtlijn.

LNG of waterstof

Voor het tanken van LNG of waterstof is het nodig om vooraf toestemming van het bevoegd gezag te krijgen voor het toepassen van een gelijkwaardige maatregel. Er mag niet met de activiteit worden gestart voordat er toestemming is met een besluit van het bevoegd gezag.

Overige energiedragers

Voor de overige energiedragers is het voor het treffen van een gelijkwaardige maatregel niet nodig om vooraf toestemming van het bevoegd gezag te hebben. Het is wel verplicht om het toepassen van een gelijkwaardige maatregel vooraf te melden. Voorwaarde is dat met de andere maatregel ten minste hetzelfde resultaat wordt bereikt als met de voorgeschreven maatregel is beoogd. Het moet een gelijkwaardige maatregel zijn. Het bevoegd gezag milieu heeft vier weken de tijd om de gelijkwaardigheid vooraf te toetsen. Als dat niet is gedaan, heeft zij de mogelijkheid om achteraf (tijdens het toezicht) vast te stellen of de andere maatregel daadwerkelijk gelijkwaardig is.

Beoordeling gelijkwaardigheid

Meer concreet: waar het Bal voorschrijft dat – met het oog op het waarborgen van de veiligheid – moet worden voldaan aan deze PGS-richtlijn, mag dus ook een andere gelijkwaardige maatregel worden getroffen. Het bevoegd gezag toetst de gelijkwaardigheid aan het oogmerk van de voorgeschreven maatregel. Zoals hiervoor al is aangegeven, wordt dit oogmerk ingevuld met de doelen van deze PGS-richtlijn. Het gaat er dan om dat in dezelfde mate wordt bijgedragen aan het realiseren van het gestelde doel. Bij de beoordeling van de gelijkwaardigheid spelen de scenario's en de doelen die zijn weergegeven in Hoofdstuk 4 en Hoofdstuk 6 van deze PGS-richtlijn, daarom een belangrijke rol.

Naast een beoordeling op gelijkwaardigheid in het kader van omgevingsveiligheid kan voor een bepaalde maatregel ook een beoordeling nodig zijn op gelijkwaardigheid voor arbeidsveiligheid of brand- en rampenbestrijding. Dit is het geval als naast de Omgevingswet (Omgevingsveiligheid of Brandpreventie) ook de Arbeidsomstandighedenwetgeving (Arbeidsveiligheid) of de Wet veiligheidsregio's (Rampenbestrijding) de wettelijke grondslag is voor de maatregel. Paragraaf Paragraaf 5.3 geeft uitleg over gelijkwaardigheid in het kader van de Arbeidsomstandighedenwet.

Maatwerk in Bal

Het Besluit activiteiten leefomgeving biedt ruime mogelijkheden voor maatwerk. Hierdoor is het mogelijk om in specifieke gevallen onnodige belemmeringen voor het uitvoeren van activiteiten weg te nemen. Dit biedt een initiatiefnemer bijvoorbeeld kansen voor innovatieve activiteiten. Maatwerk kan in specifieke gevallen ook nodig zijn voor bescherming van de fysieke leefomgeving, bijvoorbeeld als aanvullende maatregelen nodig zijn om significante verontreiniging tegen te gaan of om aan omgevingswaarden te voldoen. Dat mogelijkheid tot maatwerk ruim wordt geboden, betekent niet dat maatwerk breed moet worden toegepast. Uiteraard is maatwerk geen vrijbrief voor het naar eigen inzicht aanpassen van de regels. Zo is maatwerk uitdrukkelijk niet bedoeld om zonder aanleiding af te wijken van de in algemene regels geformuleerde preventieve en technische maatregelen. Maatwerk moet steeds adequaat worden gemotiveerd, en het toepassen van maatwerk is voorzien van rechtsbescherming.

Richtingaanwijzer Bal en PGS-richtlijn

In paragraaf 3.8.10 van het Bal zijn stations aangewezen als een milieubelastende activiteit. In paragraaf 3.8.6 van het Bal zijn opslag- en transportbedrijven, groothandels en containerterminals aangewezen als milieubelastende activiteit. Hierbij kan sprake zijn van het tanken en opslaan van energiedragers. Dit is dan functioneel verbonden met de aangewezen milieubelastende activiteit.

Op grond van artikel 3.298 (openbaar station) respectievelijk 3.287 (station bij bedrijf) van het Bal moet worden voldaan aan de regels in hoofdstuk 4 van het Bal. Het gaat om de volgende paragrafen:

tanken en opslaan van LPG in paragraaf 4.35;
tanken en opslaan van LNG in paragraaf 4.36;
tanken van CNG in paragraaf 4.37;
tanken en opslaan van waterstof in paragraaf 4.38;
kleinschalig tanken van vloeibare brandstoffen en ureum in paragraaf 4.39;
grootschalig tanken van vloeibare brandstoffen en ureum in paragraaf 4.40.

In deze paragrafen staat [NOG NIET] dat bij het verrichten van de activiteit moet worden voldaan aan deze PGS-richtlijn.

Omgevingsveiligheid/Bal:
Om aan artikel [4.xxx] van het Bal te voldoen treft degene die de activiteit verricht de volgende maatregelen:	M1, M2, M3, M4, M5, M6, M7,M8, M9, M10, M11, M12, M13

5.2.4Externe veiligheidsafstanden

Een externe veiligheidsafstand zorgt voor bescherming van gebouwen en locaties waar mensen gedurende een periode verblijven. Het gaat om gebouwen en plekken buiten de begrenzing van de locatie van de activiteit.

Besluit kwaliteit leefomgeving

Voor het tanken van energiedragers staan de veiligheidsafstanden in het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl). Het gaat in het Bkl om de volgende afstanden:

afstand voor het Bijlage Aplaatsgebonden risico
afstand tot aandachtsgebieden

Een overzicht van deze veiligheidsafstanden staat in onderstaande tabel. Deze tabel is gebaseerd op het Bkl op het moment van inwerkingtreding van de Omgevingswet.

Het bevoegd gezag neemt deze afstanden in acht bij het verlenen van de omgevingsvergunningen en bij het opstellen van omgevingsplannen. Alleen bij het tanken van LNG is een berekening nodig. Voor de overige energiedragers zijn er vaste afstanden. Bij een multi-energie station moet in elk geval worden voldaan aan alle individuele afstanden.

Tabel 1 – Overzicht externe veiligheidsafstanden

	LPG	CNG	Waterstof	LNG
Vindplaats bijlage VII Bkl	Onderdeel A onder 1a	Onderdeel A onder 2	Onderdeel B onder 5	onderdeel E onder 10
Plaatsgebonden risico	verwijzing naar de afstanden in tabel 4.472c Bal	verwijzing naar de afstanden in tabel 4.484 Bal	30 m vanaf de tussenopslag bij aanvoer via een buisleiding of productie op locatie 25 meter vanaf het vulpunt bij aanvoer met tanks	te berekenen afstand
Brandaandachtsgebied	60 m vanaf het vulpunt, de bovengrondse vloeistofvoerende leiding en pomp en het aansluitpunt	-	55 m vanaf de opslagtank	50 - 200 m vanaf het vulpunt (zie tabel E.10 Bkl)
Explosieaandachtsgebied	160 m vanaf het vulpunt en de bovengrondse opslagtank	-	-	-

Besluit activiteiten leefomgeving.

Voor het tanken van LPG en CNG staan er veiligheidsafstanden in het Besluit activiteiten leefomgeving. De afstanden staan in tabel 4.472c voor LPG en in tabel 4.484 voor CNG. Deze afstanden gelden tot de terreingrens, tenzij dat:

niet mogelijk is vanwege de geringe omvang van de locatie, de bouwwerken die aanwezig zijn op die locatie of andere fysieke belemmeringen;
nadelige invloed heeft op de veiligheid en gezondheid van werknemers of bezoekers;
de bedrijfsvoering ernstig belemmert;
ertoe leidt dat niet kan worden voldaan aan de interne afstanden in de PGS-richtlijn.

In die gevallen geldt de afstand niet tot de terreingrens, maar tot beperkt kwetsbare, kwetsbare en zeer kwetsbare gebouwen en beperkt kwetsbare en kwetsbare locaties.

Bij de melding moeten de X- en Y- coördinaten van onderdelen van de installatie worden vermeld. Het bevoegd gezag kan dan toetsen of aan de afstanden wordt voldaan.

5.2.5Omgevingsplan

Het omgevingsplan bevat alle regels over de fysieke leefomgeving die de gemeente stelt binnen haar grondgebied.

De gemeente kan bijvoorbeeld regels stellen ten aanzien van bluswatervoorzieningen, bereikbaarheid van hulpdiensten en opstelplaatsen voor de brandweer. Activiteiten met gevaarlijke stoffen kunnen van invloed zijn op deze maatregelen en een PGS-richtlijn kan invulling geven aan die maatregelen.

Het gaat dan om maatregelen die in Hoofdstuk 7 zijn opgenomen met het belang van de omgevingsveiligheid als oogmerk. Deze zijn herkenbaar aan de markeringen Brandpreventie.

5.3Arbeidsveiligheid

In de Arbeidsomstandighedenwet staan verplichtingen met het oog op de veiligheid en gezondheid van werknemers. Voor bedrijven waar wordt gewerkt met gevaarlijke stoffen, zijn het voorkomen van ongevallen met die stoffen en het beperken van de gevolgen daarvan voor werknemers belangrijke doelen. Een ander belangrijk doel is het voorkomen van blootstelling aan gevaarlijke stoffen bij werknemers.

In het Arbeidsomstandighedenbesluit, een verdere uitwerking van de doelvoorschriften in de Arbeidsomstandighedenwet, staan nadere regels waaraan zowel werkgever als werknemer zich moet houden om arbeidsrisico's tegen te gaan. De Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit geven in sommige artikelen de minister van SZW de bevoegdheid om nadere regels te stellen. Deze zijn uitgewerkt in de Arbeidsomstandighedenregeling. Deze regeling geeft dus nadere uitleg voor bepaalde onderwerpen uit de Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit maar behoort ook tot de reguliere wetgeving. Een bedrijf kan dus te maken hebben met de Arbeidsomstandighedenwet, het Arbeidsomstandighedenbesluit en de Arbeidsomstandighedenregeling.

De overheid geeft via de Arbeidsomstandighedenwet een wettelijk kader met zo min mogelijk regels en administratieve lasten. Werkgevers en werknemers kunnen samen afspraken maken over hoe zij kunnen voldoen aan de voorschriften die de overheid stelt. Deze afspraken kunnen worden vastgelegd in een arbocatalogus. Een arbocatalogus is van kracht voor een bedrijfstak. Deze catalogus beschrijft technieken en manieren, goede praktijken, normen en praktische handleidingen voor veilig en gezond werken.

Daarnaast spelen de PGS-richtlijnen een belangrijke rol bij het bepalen of werkgevers aan hun wettelijke verplichtingen voldoen. De Nederlandse arbeidsinspectie betrekt de PGS-richtlijnen bij het toezicht op de naleving van de wettelijke voorschriften en de handhaving daarvan. De Nederlandse Arbeidsinspectie moet de maatregelen die zijn aangewezen in de beleidsregel PGS-richtlijnen, gebruiken bij het toezicht op de naleving. Een vanuit arbeidsomstandigheden gezien gelijkwaardige maatregel kan eveneens worden toegepast indien deze voldoet aan de criteria uit Hoofdstuk 8. Eventueel kan de Nederlandse Arbeidsinspectie maatregelen uit een PGS-richtlijn via een eis tot naleving verplicht stellen. Dit staat in artikel 27 van de Arbeidsomstandighedenwet.

De maatregelen met het oog op arbeidsveiligheid zijn te herkennen aan Arbeidsveiligheid.

Gelijkwaardige maatregelen

In hoofdstuk 8 staat beschreven wat de criteria zijn voor gelijkwaardige maatregelen vanuit arbeidsomstandigheden gezien.

Arbeidsveiligheid
Om aan de Arbeidsomstandighedenwet te voldoen voor een PGS-doel wordt in elk geval voldaan aan de volgende maatregelen:	M1, M4, M6, M7, M11, M12, M13

5.4Brand- en rampenbestrijding

De veiligheidsregio's hebben de taak om gemeenten te adviseren over branden, rampen en crises. Dit staat in artikel 10 van de Wet veiligheidsregio's (Wvr).

De brandweer is een onderdeel van de veiligheidsregio. De taken van de brandweer staan in artikel 25 Wvr. Dit zijn:

het voorkomen, beperken en bestrijden van brand;
het beperken van brandgevaar;
het voorkomen, beperken en bestrijden van ongevallen anders dan bij brand.

Daarnaast dragen de veiligheidsregio's zorg voor:

de voorbereiding op de bestrijding van branden, rampen en crises;
het organiseren van de rampenbestrijding;
het adviseren van andere overheden en organisaties op het gebied van brandpreventie, brandbestrijding en het voorkomen, beperken en bestrijden van ongevallen met gevaarlijke stoffen. Hiertoe hoort ook het adviseren van het bevoegd gezag Omgevingswet over voorschriften voor brandbestrijding en rampenbestrijding in omgevingsvergunningen.

Tot slot hebben de veiligheidsregio's een wettelijke taak tot het uitvoeren van inspecties bij Seveso-inrichtingen (artikel 13.17 van het Omgevingsbesluit en artikel 61 van de Wvr) en het opleggen van een bedrijfsbrandweeraanwijzing (artikel 31 van de Wvr).

Bij het uitvoeren van deze taken gebruiken de veiligheidsregio's PGS-richtlijnen. Brandbestrijding en rampenbestrijding omvat brandveiligheid, maar ook het ongecontroleerd vrijkomen van gevaarlijke stoffen die een bedreiging vormen voor de omgeving.

Algemene (brand)veiligheidseisen voor bouwwerken zijn geen onderdeel van PGS-richtlijnen maar volgen uit het Bbl. De maatregelen die zijn gericht op brandpreventie en brandbestrijding op grond van de Omgevingswet, zijn aangeduid met Brandpreventie.

Brandpreventie/Bal:
Om aan artikel [4.xxx] van het Bal te voldoen treft degene die de activiteit verricht de volgende maatregelen:	M2, M4, M5, M8, M9, M10, M11

De maatregelen die zijn gesteld in het belang van de brandbestrijding en rampenbestrijding op grond van de Wvr, zijn aangeduid met Rampenbestrijding.

Wet veiligheidsregio's
Om aan de Wet veiligheidsregio's te voldoen wordt in elk geval voldaan aan de volgende maatregelen:	Geen maatregelen

6Doelen

6.1Inleiding

In dit hoofdstuk zijn de doelen beschreven die relevant zijn voor het veilig tanken van energiedragers. Met deze doelen is beoogd het risico zo veel mogelijk te beperken.

Bij elk doel staat met welke maatregelen aan het doel kan worden voldaan. Hierbij is het onderwerp van de maatregel vermeld. De volledige maatregel is beschreven in Hoofdstuk 7.

Elk doel heeft een uniek nummer. Bij de maatregelen in Hoofdstuk 7 staat steeds vermeld aan welke doelen de maatregel invulling geeft.

S6Brand of explosie

7Maatregelen

7.1Inleiding bij de maatregelen

Dit hoofdstuk bevat maatregelen. Het bevat de verschillende preventieve en repressieve maatregelen die invulling geven aan de doelen zoals opgenomen in Hoofdstuk 6. Dit kunnen bouwkundige, (installatie)technische en organisatorische maatregelen zijn. Als deze maatregelen zijn getroffen, wordt in elk geval aan de gestelde doelen voldaan.

Elke maatregel heeft een nummer en een onderwerp. Dit nummer en onderwerp komen overeen met de aanduiding van de maatregel bij de doelen in Hoofdstuk 6.

Bij elke maatregel is met de markeringen Omgevingsveiligheid, Brandpreventie, Arbeidsveiligheid en Rampenbestrijding aangegeven wat de wettelijke basis is.

Omgevingsveiligheid: Maatregel gericht op omgevingsveiligheid met een grondslag in de Omgevingswet

Brandpreventie: Maatregel gericht op brandpreventie en brandbestrijding met een grondslag in de Omgevingswet (adviesrol Veiligheidsregio/brandweer)

Arbeidsveiligheid: Maatregel gericht op arbeidsveiligheid met een grondslag in de Arbeidsomstandighedenwet

Rampenbestrijding: Maatregel gericht op brand- of rampenbestrijding met een grondslag in de Wet veiligheidsregio's

Interne veiligheidsafstanden

In de PGS kunnen minimumafstanden staan, die zijn bedoeld om escalatie van een voorzienbaar incident in of nabij een PGS voorziening naar een ander installatieonderdeel, bouwwerken, opslagen en mensen niet zijnde werkenden (domino-effect) te voorkomen of te beperken. Naast de minimumafstanden in deze PGS kunnen er ook afstanden zijn op grond van de arbeidsomstandighedenwetgeving. Deze afstanden kunnen groter zijn.

Vanwege brand- en explosieveiligheid zijn er afstanden nodig voor de gezondheid en veiligheid van werknemers. Die afstanden staan in het explosieveiligheidsdocument en zijn bijvoorbeeld afhankelijk van de zonering en mogelijke andere aanwezige stoffen. De arbeidsomstandighedenwetgeving gaat bij de berekening van de afstanden uit van worstcasescenario en -situatie waardoor de interne veiligheidsafstanden groter kunnen zijn dan de afstanden in deze PGS-richtlijn.

7.2Maatregelen

M1Controle andere installatie op aantasting integriteit na lekkage cryogene vloeistof

Na een lekkage met cryogene vloeistof worden omliggende installaties beoordeeld op aantasting door koude-effecten vanwege de cryogene vloeistof.

Toelichting

Door het koude-effect kan de integriteit van omliggende installaties aangetast worden. Bijvoorbeeld brosse breuk of het verstoppen van leidingen door condenseren of bevriezen. Bij het ontwerp van deze installaties zal meestal geen rekening zijn gehouden met dit koude-effect. Na lekkage moet dan ook met zekerheid vastgesteld worden dat de integriteit niet is aangetast. Dit om mogelijk falen in de toekomst te voorkomen.

Grondslag

OmgevingsveiligheidArbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D1Behouden van de integriteit van de gehele installatie na lekkage van cryogene vloeistof

Gerelateerde scenario’s

S1Koude-effect op onderdelen van een andere installatie door cryogene lekkage

M2Veiligheidsafstand elektrisch laden

De afstand tussen een opstelplaats van een voertuig of een werktuig bij een laadpunt voor elektrisch laden is minimaal 10 meter vanaf de grens van de opstelplaats tot een bovengrondse opslag van een andere energiedrager.

De afstand van 10 meter geldt ook vanaf een laadpaal met ingebouwde batterijopslag.

Toelichting

Voor de warmtestraling bij een thermal runaway is geen onderbouwing op basis van warmtestraling beschikbaar. Deze afstand is bepaald op basis van expert judgement van Brandweer Nederland. De afstand geldt niet voor een tankwagen die tijdelijk aanwezig is om een opslag te vullen. Als een tankwagen aanwezig is als opslag, dan geldt de afstand wel.

Deze maatregel geldt ook voor laadvoorzieningen voor trucks.

Van toepassing op

Deze maatregel geldt alleen als het gaat om een station met waterstof, CNG of LNG. En als het gaat om een station met een bovengrondse tank LPG.

Grondslag

OmgevingsveiligheidBrandpreventie

Gerelateerde doelen

D2Voorkomen van escalatie

Gerelateerde scenario’s

S2Thermal runaway tijdens elektrisch laden voertuig of werktuig of door ingebouwde batterijopslag in de laadpaal

M3Interne veiligheidsafstanden

De afstand tussen opslagen van LNG, CNG en waterstof is minimaal 3 meter. Alleen als het gaat om een opslag van waterstof van 1.000 bar is de afstand 3,5 meter tussen deze opslag van waterstof en een opslag van LNG of CNG.

De afstand tussen een vulpunt van waterstof en de opslag van LNG of CNG is:

5 meter als het gaat om het vullen met een tankwagen met waterstof op 200 bar;
8 meter als het gaat om het vullen met een tankwagen met waterstof op 500 bar.

De afstand tussen een vulpunt van LNG en de opslag van waterstof of CNG is minimaal 15 meter.

De afstanden gelden vanaf het dichtstbijzijnde onderdeel van de installatie als de opslag en installatie één geheel vormen.

Toelichting

Deze afstanden zijn opgenomen om domino-effect te voorkomen. Het domino-effect is dat het falen van één installatie met gevaarlijke stoffen kan leiden tot het falen van een andere installatie met gevaarlijke stoffen. Dit effect wordt beperkt door het aanhouden van minimale afstanden tussen installaties. De afstanden zijn gebaseerd op de afstanden in de individuele PGS-richtlijnen. In bijlage C staat hierover meer informatie.

Van toepassing op

Deze maatregel geldt alleen als het gaat om een station met waterstof, CNG of LNG.

Grondslag

Omgevingsveiligheid

Gerelateerde doelen

D2Voorkomen van escalatie

Gerelateerde scenario’s

S3Escalatie tussen opslagen van verschillende energiedragers S7Escalatie van brand of explosie

M4Koppelen noodstopvoorzieningen

Noodstopvoorzieningen van verschillende energiedragers zijn aan elkaar gekoppeld als de afstand tussen afleverzuilen en installatieonderdelen van verschillende energiedragers minder is dan 25 meter. Als de noodstop wordt geactiveerd wordt het gehele multi-energie station uitgeschakeld. De toevoer van alle energiedragers en het opladen wordt gestopt en alle technische installaties gaan in de ‘veilige stand’.

Het vrijgeven van de installaties gebeurt op de wijze zoals in de PGS-richtlijn voor de betreffende energiedrager staat.

Toelichting

In de individuele PGS-richtlijnen staan eisen voor noodstopvoorzieningen. Het koppelen van deze afzonderlijke noodstopvoorzieningen is noodzakelijk omdat een incident bij een installatieonderdeel van de ene energiedrager invloed kan hebben op de veilige werking van een installatieonderdeel van een andere energiedrager. Ook kan er onduidelijkheid zijn of ontstaan als er meerdere noodstoppen aanwezig zijn die verschillende onderdelen uitschakelen. Op een aflevereiland mogen de noodstoppen van verschillende energiedragers gecombineerd en samengevoegd worden in één noodstop.

Een koppeling is niet nodig als de afstand tussen een installatieonderdeel waar de noodstop wordt geactiveerd op meer dan 25 meter afstand zit van een installatieonderdeel van een andere energiedrager. Als er andere redenen zijn waarom een koppeling niet nodig is, dan kan hiervoor een onderbouwd verzoek voor maatwerk bij het bevoegd gezag worden ingediend.

Meer informatie over het koppelen van noodstopvoorzieningen staat in paragraaf 4.4 van CEN-CENELEC Guide 38.

Van toepassing op

Deze maatregel geldt alleen als het gaat om een station met waterstof, CNG of LNG en als het gaat om een station met een bovengrondse tank LPG.

Grondslag

OmgevingsveiligheidArbeidsveiligheidBrandpreventie

Gerelateerde doelen

D7Veiligstellen van het station bij een noodsituatie

Gerelateerde scenario’s

S6Brand of explosie

M5Risico's gelijktijdig lossen verschillende tankwagens

Het lossen van een tankwagen mag niet gelijktijdig plaatsvinden met het lossen van een andere tankwagen, tenzij de tankwagen zich op meer dan 25 m afstand bevindt van de andere tankwagen.

Toelichting

Dit kan door technische maatregelen. Bijvoorbeeld door:

het combineren van de opstelplaatsen voor de tankwagens zodat gelijktijdig lossen onmogelijk is;
het terrein zo in te delen dat er maar 1 tankwagen op de opstelplaats past;
de opstelplaatsen voor de tankwagen op een afstand van minimaal 25 meter van elkaar te plaatsen.

Als er gelijktijdig kan worden gelost binnen een afstand van 25 meter, dan zijn organisatorische maatregelen noodzakelijk. Bijvoorbeeld vrijgave van een vulpunt door de operator na controle. Dit om te borgen dat er niet gelijktijdig wordt gelost. Met maatwerk kan het bevoegd gezag aanvullende eisen stellen.

De afstand is gebaseerd op de afstand voor gelijktijdig lossen in PGS 33.

Van toepassing op

Deze maatregel geldt alleen als het gaat om een station met waterstof, CNG of LNG.

Grondslag

OmgevingsveiligheidBrandpreventie

Gerelateerde doelen

D2Voorkomen van escalatie

Gerelateerde scenario’s

S4Gelijktijdig lossen van energiedragers

M6Afstemming werkzaamheden aan de installatie

In geval van meerdere exploitanten is een protocol aanwezig waarin de verantwoordelijkheid voor de coördinatie van werkzaamheden aan de installatie is vastgelegd.

Van toepassing op

Deze maatregel geldt alleen als het gaat om een station met waterstof, CNG of LNG.

Grondslag

OmgevingsveiligheidArbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D3Voorkomen dat gelijktijdige werkzaamheden aan de installatie leiden tot calamiteiten

Gerelateerde scenario’s

S5Tegelijk of ondeskundig uitvoeren van werkzaamheden

M7Risico-analyse bij gelijktijdige werkzaamheden

Minimaal 1 week voordat gelijktijdige werkzaamheden aan installatie-onderdelen van verschillende energiedragers worden uitgevoerd, wordt een risicoanalyse opgesteld.

In deze risicoanalyse staat in elk geval:

een beoordeling van de mogelijke onderlinge effecten en veiligheidsrisico's;
welke maatregelen worden genomen om de veiligheid te waarborgen.

De werkzaamheden worden uitgevoerd overeenkomstig de risicoanalyse. De risicoanalyse is beschikbaar tijdens het uitvoeren van de werkzaamheden.

De risicoanalyses worden ten minste 1 jaar bewaard.

Toelichting

In de risicoanalyse wordt geanalyseerd welke risico's er zijn als er gelijktijdig werkzaamheden worden uitgevoerd aan installatie-onderdelen voor verschillende energiedragers. Het gaat om risico's voor de omgeving en risico's voor degene die de activiteiten uitvoert, personeel en bezoekers. In de risicoanalyse staan de maatregelen die genomen worden om de veiligheid te waarborgen.

De risicoanalyse is beschikbaar op papier of digitaal.

Van toepassing op

Deze maatregel geldt alleen als het gaat om een station met waterstof, CNG of LNG.

Grondslag

OmgevingsveiligheidArbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D3Voorkomen dat gelijktijdige werkzaamheden aan de installatie leiden tot calamiteiten

Gerelateerde scenario’s

S5Tegelijk of ondeskundig uitvoeren van werkzaamheden

M8Voorkomen negatief effect door ontsteking bij een afblaasvoorziening

Een afblaasvoorziening is zo uitgevoerd dat deze, als deze ontstoken kan worden door een al ontstoken afblaasvoorziening of fakkel, de vlam niet naar binnen trekt.

Toelichting

Op het station zijn voldoende brandblusmiddelen aanwezig die geschikt zijn voor de bestrijding van een beginnende brand.
Op een aflevereiland met meerdere energiedragers is binnen 5 meter een poederblusser aanwezig met een inhoud van ten minste 9 kg.
Brandblusmiddelen zijn voor onmiddellijk gebruik beschikbaar en kunnen onbelemmerd worden bereikt.

Draagbare brandblusmiddelen worden onderhouden volgens NEN 2559.

Toelichting

Een beginnende brand is bijvoorbeeld een prullenbakbrand, brand van remschijven of een ‘brandende’ sigaret. Het gaat niet om het blussen van energiedragers. Als er in de individuele PGS-richtlijnen verschil is in eisen voor de brandblusser, geldt bij een multi-energiestation de strengste eis.

Van toepassing op

Deze maatregel geldt alleen als het gaat om een station met waterstof, CNG of LNG.

Grondslag

OmgevingsveiligheidArbeidsveiligheidBrandpreventie

Gerelateerde doelen

D5Voldoende en juiste brandbestrijdingsvoorzieningen

Gerelateerde scenario’s

S6Brand of explosie

M12Afstemming noodplannen

Het noodplan wordt minimaal eenmaal per 3 jaar afgestemd met de verschillende exploitanten van het station. Afstemming is verder in elk geval nodig in de volgende situaties:

start van de activiteiten;
wijzigingen in het noodplan of de alarmopvolging;
ingrijpende wijzigingen op het terrein van het multi-energiestation.

De afstemming omvat in elk geval:

afspraken voor het melden en alarmeren van noodsituaties;
de handelingen bij noodsituaties;
afspraken en informatie over de 24-uurs bereikbaarheid van deskundige personen;
beschikbaarheid van informatie voor de hulpdiensten.

Aangetoond wordt wanneer, hoe en met wie is afgestemd.

Toelichting

De afstemming is niet nodig als het beheer van het station bij 1 exploitant ligt. Voor de driejaarlijkse afstemming is aangesloten bij het Arbeidsomstandighedenbesluit. In het Arbeidsomstandighedenbesluit staat dat een intern noodplan ten minste eenmaal per drie jaar moet worden beproefd, geëvalueerd en als nodig gewijzigd.

Van toepassing op

Deze maatregel geldt alleen als het gaat om een station met waterstof, CNG of LNG.

Grondslag

OmgevingsveiligheidArbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D6Voorbereid zijn op noodsituaties vanwege meerdere exploitanten

Gerelateerde scenario’s

S6Brand of explosie

M13Procedure veilig stellen installatieonderdelen bij werkzaamheden

Een procedure voor het veilig stellen van installatieonderdelen bij werkzaamheden is aanwezig. In de procedure staat in elk geval:

beoordeling van de risico's van het uitschakelen van onderdelen van de ene installatie voor onderdelen van de installaties van de andere energiedragers;
beschrijving van de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden;
de wijze van registratie van werkzaamheden;
de herkenbaarheid van uitgeschakelde installatieonderdelen voor werknemers.

Er wordt gewerkt volgens deze procedure.

Toelichting

Het gaat hier om werkzaamheden bij een onderdeel van een installatie die van invloed kunnen zijn op onderdelen van een installatie voor een andere energiedrager. Er moet een procedure zijn waarin is beschreven wanneer welke installatieonderdelen moeten zijn veilig gesteld. Met veilig stellen wordt bedoeld dat de toevoer van energiedragers en het opladen wordt gestopt en technische installaties in de ‘veilige stand’ gaan.

Van toepassing op

Deze maatregel geldt alleen als het gaat om een station met waterstof, CNG of LNG.

Grondslag

OmgevingsveiligheidArbeidsveiligheid

Gerelateerde doelen

D2Voorkomen van escalatie

Gerelateerde scenario’s

S5Tegelijk of ondeskundig uitvoeren van werkzaamheden

8Gelijkwaardige maatregelen

Criteria voor het toepassen van gelijkwaardige maatregelen

Een gelijkwaardige maatregel is een alternatief voor een in een PGS-richtlijn beschreven maatregel. Als een bedrijf voor een in deel B genoemde maatregel een alternatief wil toepassen, dan is het van belang vooraf de volgende aspecten na te gaan:

Is een alternatief toegestaan?
Voldoet het alternatief aan de criteria waaraan het wordt getoetst?
Welke formele stappen zijn nodig om een alternatief toe te kunnen passen?

Ook is het van belang alle gegevens goed te documenteren, omdat het bevoegd gezag of de toezichthouder moet kunnen beoordelen of de alternatieve maatregel gelijkwaardig is. Deze aspecten zijn hieronder nader toegelicht.

Mag een alternatieve maatregel worden toegepast?

Dat hangt af van de wettelijke grondslag van de maatregel. Dit is per maatregel aangeduid met:

Omgevingsveiligheid (Omgevingsveiligheid);
Brandpreventie (Brandpreventie omgevingsveiligheid);
Arbeidsveiligheid (Arbeidsveiligheid);
Rampenbestrijding (Brand- of rampenbestrijding).

De wettelijke grondslag is arbeidsveiligheid

Deze maatregel heeft betrekking op de veiligheid van werknemers. Een andere dan de beschreven maatregel is mogelijk zolang de wetgeving dit toelaat. De mogelijkheid tot het treffen van (alternatieve) gelijkwaardige maatregelen geldt alleen voor de maatregelen die een nadere uitwerking vormen van de doelvoorschriften in de arbeidsomstandighedenwetgeving. Die mogelijkheid is er in elk geval niet voor middelvoorschriften uit de arbeidsomstandighedenwetgeving en verplichtingen uit verordeningen, warenwetbesluiten en productrichtlijnen, zoals bijvoorbeeld:

het verbod op het werken met bepaalde stoffen;
maatregelen in paragraaf 2a ‘Explosieve atmosferen’ van het Arbobesluit;
maatregelen/verplichtingen uit de Verordening persoonlijke beschermingsmiddelen, de Warenwetbesluiten drukapparatuur 2016, explosieveilig materieel 2016, Warenwetbesluit machines, enz.

In de PGS-reeks/deze PGS worden de Arbeidsveiligheid-maatregelen waarvan niet kan worden afgeweken, geplaatst in een oranje blok met oranje tekst (DWW-maatregel).

Gelijkwaardigheid wil zeggen dat de alternatieve maatregel de gezondheid en veiligheid van de werknemers op minimaal hetzelfde niveau beschermt. Zie hiervoor ook onderstaand kader met criteria voor toetsing van de gelijkwaardigheid. De verantwoordelijkheid voor het onderbouwd aantonen van de gelijkwaardigheid van alternatieve maatregelen ligt bij het bedrijf. Dat vereist een zorgvuldige documentatie. Voorafgaande toestemming is niet nodig. Pas bij toezicht of ongevalsonderzoek wordt er door de Nederlandse Arbeidsinspectie getoetst.

Criteria arbeidsveiligheid voor toepassen gelijkwaardige maatregelen

Bij de toetsing hanteert de Nederlandse Arbeidsinspectie een aantal criteria:

Vanuit arbeidsomstandigheden gezien is een alternatieve maatregel gelijkwaardig aan de PGS-maatregel als deze voldoet aan:
1. de stand van de wetenschap en professionele dienstverlening, ook wel de stand der techniek genoemd;
2. een onveranderde trede in de arbeidshygiënische strategie;
3. het uitgangspunt dat organisatorische maatregelen geen alternatief zijn voor technische maatregelen;
Een alternatieve maatregel is gelijkwaardig als de gezondheid en veiligheid van de werknemers minimaal op hetzelfde niveau beschermd zijn. Het is aan de werkgever om te bepalen welke maatregelen die moet treffen om de werknemers te beschermen .
Gelijkwaardige maatregelen zijn een nadere uitwerking van de doelvoorschriften in de wetgeving. Voor middelvoorschriften en productrichtlijnen is het gelijkwaardigheidsprincipe niet van kracht. De beoordeling van gelijkwaardigheid van maatregelen ten behoeve van de gezondheid en veiligheid van werknemers is een taak en verantwoordelijkheid die alleen bij de Nederlandse Arbeidsinspectie ligt.
De Nederlandse Arbeidsinspectie beoordeelt de gelijkwaardigheid van maatregelen ten behoeve van de gezondheid en veiligheid van werknemers bij inspecties en ongevalsonderzoek in het kader van de naleving van de Arbeidsomstandighedenwet.

De wettelijke grondslag is omgevingsveiligheid of brandpreventie omgevingsveiligheid

Deze maatregel is beschreven vanuit de doelen van de Omgevingswet. Een andere dan de beschreven maatregel is altijd mogelijk, mits deze alternatieve maatregel gelijkwaardig is. Bij de beoordeling geldt als criterium of er met het alternatief hetzelfde resultaat wordt bereikt. Dat resultaat is gekoppeld aan het doel uit deze PGS-richtlijn waarvoor de maatregel is beschreven. Het bedrijf moet de gelijkwaardigheid goed onderbouwd kunnen aantonen. Het bevoegd gezag heeft bij de toetsing een zekere beoordelingsvrijheid.

Wel moet door het bedrijf de juiste procedure worden gevolgd. Dat betekent dat bij een vergunningplichtige activiteit de gelijkwaardigheid bij het bevoegd gezag vooraf moet worden aangetoond. Het resultaat van de beoordeling wordt vastgelegd in een beschikking. Bij een niet-vergunningplichtige activiteit moet het gebruiken van een gelijkwaardig alternatief vier weken vooraf worden gemeld bij het bevoegd gezag. Er volgt geen beoordeling vooraf, die komt pas bij het toezicht aan de orde. Het bedrijf moet op elk moment de gelijkwaardigheid goed onderbouwd kunnen aantonen met documentatie.

Wettelijke grondslag is zowel arbeidsveiligheid als omgevingsveiligheid / brandpreventie omgevingsveiligheid

Als de wettelijke grondslag voor een maatregel zowel Arbeidsveiligheid als Omgevingsveiligheid /Brandpreventieis, dan gelden alle genoemde criteria en formele eisen. Elk bevoegd gezag beoordeelt alleen op grond van de doelen die voor haar wetgevingsgebied gelden.

Het documenteren van de gelijkwaardigheid van een alternatieve maatregel

Het goed onderbouwen en documenteren van de gelijkwaardigheid van een alternatieve maatregel is van belang. De wijze waarop een bedrijf dat kan doen, is afhankelijk van de specifieke omstandigheden en de aard van de maatregel. Aandachtspunten zijn in elk geval de volgende vragen:

Voor welke maatregel uit de PGS is de voorgestelde maatregel een alternatief?
Op welke scenario’s en doelen heeft de alternatieve maatregel betrekking?
Kan worden aangetoond dat de alternatieve maatregel in dezelfde mate de doelen uit deze PGS- richtlijn bereikt en het optreden van scenario’s voorkomt of beperkt?
Wat is de mogelijke samenhang en het effect daarvan tussen de alternatieve maatregel en andere maatregelen uit deze PGS-richtlijn?
Is er een zorgvuldige onderbouwing dat aan de criteria voor de arbeidsveiligheid (zie kader) is voldaan?
Zijn alle onderzoeksrapporten, bevindingen, installatiegegevens, enz. die betrekking hebben op de gelijkwaardige alternatieve maatregel, goed gedocumenteerd?

Bijlage AAfkortingen en begrippen

Deze bijlage bevat een lijst met afkortingen en begrippen die in deze PGS voorkomen. Deze PGS sluit zo veel mogelijk aan bij de begrippen uit het Besluit activiteiten leefomgeving en andere relevante wetten en regels. In de praktijk kunnen ook andere termen voorkomen. Daarom is in deze bijlage bij een aantal begrippen ook een alternatieve omschrijving gegeven, zodat duidelijk is wat met een bepaald begrip is bedoeld.

Bekijk deze tabel in een popup venster

Begrip of afkorting	Betekenis	Alternatieve omschrijving
Aardgas	Voor aardgas sluit de PGS aan bij de definitie in artikel 1 van de Gaswet. Aardgas dat bij een temperatuur van 15 graden Celsius en bij een druk van 1,01325 bar in gasvormige toestand verkeert en in hoofdzaak bestaat uit methaan of een andere stof die vanwege haar eigenschappen aan methaan gelijkwaardig is.
Aandachtsgebied	Uit het Besluit kwaliteit leefomgeving Aandachtsgebieden zijn gebieden die zichtbaar maken waar mensen binnenshuis, zonder aanvullende maatregelen, onvoldoende beschermd kunnen zijn tegen de gevolgen van ongevallen met gevaarlijke stoffen. Er zijn 3 typen aandachtsgebieden: brandaandachtsgebied, explosieaandachtstgebied, gifwolkaandachtsgebied	brandaandachtsgebied explosieaandachtsgebied gifwolkaandachtsgebied
Arbeidshygiënische strategie	Zie artikel 3 van de Arbeidsomstandighedenwet en artikel 4.4 van het Arbeidsomstandighedenbesluit
Alternatieve brandstoffen	Uit het Besluit infrastructuur alternatieve brandstoffen
Arbo	Arbeidsomstandighedenwet- en regelgeving
ATEX	ATmosphères EXplosibles. Het begrip ATEX wordt gebruikt als korte naam voor twee Europese richtlijnen die gaan over explosiegevaar.
Bal	Besluit activiteiten leefomgeving
Bbl	Besluit bouwwerken leefomgeving
BBT	BBT staat voor beste beschikbare technieken. Dit zijn de meest doeltreffende methoden die technisch en economisch haalbaar zijn om emissies en andere nadelige gevolgen voor het milieu van een bedrijf te voorkomen of te beperken.
Bedrijfsterrein	Terrein waarop de activiteiten van het bedrijf plaatsvinden, begrensd door de erfgrens	Inrichting, Perceel, Terrein
Begrenzing van de locatie waar de activiteit wordt verricht	Uit het Besluit activiteiten leefomgeving Dit is in de meeste gevallen de erfgrens van het terrein van het bedrijf. Maar kan ook beperkt zijn tot de grens van de plaats op het bedrijfsterrein waar de gevaarlijke stoffen aanwezig zijn.	Erfgrens Erfafscheiding Erfscheiding Perceelgrens Kavelgrens Terreingrens
Bevoegd gezag	Bestuursorgaan dat bevoegd is om toezicht te houden, een vergunning te verlenen of een ander besluit te nemen. Meestal is dit de gemeente of provincie.
Bkl	Besluit kwaliteit leefomgeving
BOb	Bestuurlijk Omgevingsberaad VTH
Brandaandachtsgebied	Uit het Besluit kwaliteit leefomgeving Een brandaandachtsgebied is de locatie begrensd door de afstand, waar als gevolg van een ongewoon voorval dat leidt tot een plasbrand of een fakkelbrand de warmtestraling ten hoogste 10 kW/m² is.
Brandbare stof	Stof die met lucht van normale samenstelling en druk onder vuurverschijnselen blijft reageren, nadat de bron die de ontsteking heeft veroorzaakt, is weggenomen
Brandblusmiddel	Brandblusser of brandslanghaspel
Brandblusser		Blustoestel Brandblustoestel Poederblusser Blusser Handblusser
Brandstof	Fossiele brandstoffen en alternatieve brandstoffen of energiebronnen
CNG	Compressed Natural Gas CNG is aardgas onder druk.
Degene die de activiteit verricht	Uit het Besluit activiteiten leefomgeving	Beheerder Exploitant Operator
Domino-effect	Een effect waarbij het falen van een gevarenbron leidt tot het falen van een andere gevarenbron en waarbij de (directe) gevolgen van het falen van de eerste gevarenbron kleiner zijn dan de gevolgen van het falen van het vervolgongeval.
EN	Europese Norm Een Europese norm is geldig voor alle Europese lidstaten. Voor de Nederlandse markt dragen Europese normen de codering NEN-EN. In Duitsland is dat DIN-EN. Er zijn drie organisaties die Europese normen vaststellen: Het Europees Comité voor Normalisatie (CEN) gaat over alle sectoren behalve elektrotechnologie en telecommunicatie. Het Europees Comité voor Elektrotechnische Normalisatie (CENELEC) gaat over elektrotechniek. Het Europees Normalisatie-instituut voor de Telecommunicatie (ETSI) gaat over telecommunicatie.
Energiedrager	Energie gebruikt in mobiliteit, zoals benzine, diesel, HVO, LPG, LNG, CNG, waterstof en oplaadvoorziening	Brandstoffen Elektriciteit
Explosieaandachtsgebied	Uit het Besluit kwaliteit leefomgeving Een explosieaandachtsgebied is de locatie begrensd door de afstand, waar als gevolg van een ongewoon voorval dat leidt tot: a. een kokende vloeistof-gasexpansie-explosie (Boiling Liquid Expanding Vapor Explosion, BLEVE) de warmtestraling ten hoogste 35 kW/m2 is; of b. een explosie, anders dan onder a, de overdruk ten hoogste 10 kPa is.
Explosieve atmosfeer	Mengsel van lucht en brandbare stoffen in de vorm van gassen, dampen, nevels of stof, onder atmosferische omstandigheden waarin de verbranding zich na ontsteking uitbreidt tot het gehele niet-verbrande mengsel
Exploitant	Uit het Besluit activiteiten leefomgeving: degene die de activiteit verricht.	Beheerder Eigenaar Gebruiker
Gebruiker volgens WBDA 2016	Degene die de installatie gebruikt Dit kan ook de exploitant of de beheerder zijn.
Gevaarlijke stof (ADR)	Stoffen en voorwerpen waarvan het vervoer volgens het ADR is verboden of slechts onder daarin opgenomen voorwaarden is toegestaan, dan wel stoffen, materialen en voorwerpen aangeduid in de IMDG-Code
Gevaarlijke stof (CLP)	Stoffen die overeenkomstig EG-verordening op indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels als gevaarlijk worden ingedeeld op grond van de criteria voor enige fysische gevarenklasse of gezondheidsgevarenklasse
Gevarenzone-indeling	Indeling van gevaarlijke gebieden in zones, afhankelijk van de waarschijnlijkheid van het aanwezig zijn van een explosieve atmosfeer, volgens het Arbobesluit
HAZOP	HAZard and OPerability De HAZOP-methode is een standaard methode voor het identificeren en evalueren van procesafwijkingen en het identificeren van gevaren en ongewenste situaties.	Storingsanalyse
Hulpverleningsdiensten	Politie, ambulance, brandweer en andere organisaties van de overheid die hulp verlenen	Hulpdiensten
HVO	HVO staat voor “Hydrotreated Vegetable Oil”	Duurzame diesel Blauwe diesel Hernieuwbare diesel
In afwezigheid van personeel	Uit het Besluit activiteiten leefomgeving	Onbemand Zonder direct toezicht Zonder aanwezigheid van personeel
Incident	Negatieve, onverwachte en onvoorziene gebeurtenis waarbij afhankelijk van het type en de ernst ervan het noodzakelijk kan zijn om melding te maken van de gebeurtenis en/of hulp(diensten) in te roepen
Intern noodplan	Noodplan dat maatregelen beschrijft om bij incidenten en calamiteiten passend te reageren met als doel ongewenste gebeurtenissen en schadelijke gevolgen daarvan te voorkomen of te beperken Het gaat om organisatorische en technische maatregelen binnen het bedrijf	Noodplan Calamiteitenplan
Interne veiligheidsafstand	Een interne veiligheidsafstand is een minimumafstand bedoeld om escalatie van een voorzienbaar incident in of nabij een PGS voorziening naar een installatieonderdeel, bouwwerken, opslagen en mensen niet zijnde werkenden (domino-effect) te voorkomen of te beperken. Deze interne veiligheidsafstand heeft geen relatie met afstanden in verband met explosieveiligheid als bedoeld in het Arbeidsomstandighedenbesluit en is niet bedoeld om gebouwen en plekken te beschermen waar mensen werkzaam zijn.
IPO	Interprovinciaal overleg
ISO	International Organization for Standardization Internationale Organisatie voor Standaardisatie ISO stelt normen vast. Het is een samenwerkingsverband van nationale standaardisatieorganisaties in een groot aantal landen.
LEL	Onderste explosiegrens Concentratie van brandbaar gas of brandbare damp in de lucht beneden welke de atmosfeer niet explosief is LEL is de afkorting van de Engelse term Lower Explosive Limit.
LNG	Liquified Natural Gas Vloeibaar gemaakt aardgas
LPG	Liquefied Petroleum Gas Mengsel bestaande uit hoofdzakelijk propaan en propeen, butanen en butenen.
Milieubelastende activiteit	In de Omgevingswet omschreven activiteit die nadelige gevolgen voor het milieu kan hebben Het Besluit activiteiten leefomgeving wijst milieubelastende activiteiten aan. De activiteiten met gevaarlijke stoffen uit deze PGS zijn aangewezen als milieubelastende activiteit.
MKB	Midden- en kleinbedrijf Nederland
NEN	NEN staat voor NEderlandse Norm. NEN staat ook voor Stichting Koninklijk NEderlands Normalisatie-instituut. Dat instituut geeft NEN-normen uit.
NEN-EN	Europese norm (EN) die door Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) is aanvaard en uitgegeven
NEN-EN-IEC	Door IEC vastgestelde internationele norm De norm is als Europese Norm aanvaard. De norm is ook door Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) aanvaard en uitgegeven.
NEN-EN-ISO	Door ISO vastgestelde internationele norm De norm is als Europese Norm aanvaard. De norm is ook door Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) aanvaard en uitgegeven.
NEN-ISO	Door ISO vastgestelde internationale norm De norm is door Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) aanvaard en uitgegeven.
NOBO	NOtified Body Een keuringsinstituut of testinstituut dat door de overheid is aangewezen Het instituut test producten en kijkt of deze aan de daarvoor geldende richtlijnen voldoen.
Noodstopvoorziening	Voorziening die een apparaat, voertuig of installatie uitschakelt of stilzet of in een veilige toestand brengt Deze is bedoeld om bij een incident of calamiteit verdere escalatie te voorkomen.	Noodstop
Noodplan	Overzicht van de door een bedrijfsorganisatie genomen maatregelen en voorzieningen om effecten van calamiteiten te minimaliseren en te bestrijden
Oplaadvoorziening	Een aansluiting voor het opladen van een elektrisch voertuig of werktuig	Oplaadpunt Laadvoorziening Laadpunt
Opslagtank	Uit het Besluit activiteiten leefomgeving voorziening voor het opslaan van gas of vloeistof, met uitzondering van een verpakking, tankcontainer of ladingtank van een bunkerstation	Opslagreservoir Reservoir Tank Tankwagen gebruikt als opslagvoorziening
Plaatsgebonden risico	Uit het Besluit kwaliteit leefomgeving Het plaatsgebonden risico is de kans op het overlijden van een onbeschermd en continu aanwezig persoon buiten de begrenzing van de locatie waar een activiteit wordt verricht als rechtstreeks gevolg van een ongewoon voorval veroorzaakt door die activiteit.
Seveso-inrichting	Een of meer Seveso-installaties op een locatie die volledig wordt beheerd door diegene die de Seveso-inrichting exploiteert, met inbegrip van de gemeenschappelijke of bijbehorende infrastructuur of activiteiten, zie Bal
SWIFT	Structured What If Technique Methode voor het uitvoeren van een risicoanalyse
SZW	Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Tanken van brandstof	Uit het Besluit activiteiten leefomgeving	Afleveren Brandstof tanken
Tankwagen	Voertuig voor vervoer van energiedragers die ook als opslag kan worden gebruikt	Batterijwagen Tubetrailer
Ten hoogste	Uit het Besluit activiteiten leefomgeving	Maximaal
Ten minste	Uit het Besluit activiteiten leefomgeving	Minstens, Minimaal
Thermal runaway	Het thermisch 'op hol slaan' van een batterij. Een proces waarbij de temperatuur in de batterij zo hoog wordt dat de omstandigheden veranderen wat voor nog hogere temperaturen zorgt.
VNG	Vereniging van Nederlandse Gemeenten
VNO-NCW	Vereniging VNO-NCW is een organisatie van werkgevers. VNO-NCW is ontstaan uit een fusie van het Verbond van Nederlandse Ondernemingen (VNO) en het Nederlands Christelijk Werkgeversverbond (NCW)
Voldoet aan / Volgens / Zoals dat staat in		Overeenkomstig
VTH	Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving
Vulpunt	Onderdeel van een installatie met een opslagtank. Het vullen van de opslagtank gebeurt via het vulpunt.
Warmtestraling		Stralingsbelasting Warmtestralings-belasting Warmtebelasting
WBDA 2016	Warenwetbesluit drukapparatuur 2016
Wvr	Wet veiligheidsregio's

Bijlage BNormen en bronnen

B.1Normatieve documenten en normen

Deze bijlage is normatief.

Deze bijlage bevat normen en andere documenten die zijn genoemd in de maatregelen. Voor zover een norm (zoals NEN of ISO) of een ander normdocument of een andere specificatie waarnaar in een voorschrift in deze richtlijn wordt verwezen, betrekking heeft op de uitvoering van constructies, toestellen en apparaten, wordt bedoeld de uitgegeven publicatie inclusief wijzigings- of correctiebladen zoals die op het moment van de publicatie van deze richtlijn luidde.

Norm met versie	Titel	Vindplaats
NEN 2559:2001	Onderhoud van draagbare blustoestellen	NEN.nl

B.2Informatieve documenten en bronnen

Nummer	Titel	Vindplaats
1	ADR 2019	rijksoverheid.nl
2	Arbeidsomstandighedenwet	wetten.overheid.nl
3	Arbeidsomstandighedenbesluit	wetten.overheid.nl
4	Arbeidsomstandighedenregeling	wetten.overheid.nl
5	Wet veiligheidsregio's	wetten.overheid.nl
6	Besluit veiligheidsregio's	wetten.overheid.nl
7	Omgevingswet Omgevingsbesluit Besluit activiteiten leefomgeving Besluit bouwwerken leefomgeving Besluit kwaliteit leefomgeving	iplo.nl
8	Handreiking Generieke Risicobenadering PGS Nieuw Stijl, Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen, versie 1.1 (03-17)	Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen
9	Handreiking bluswatervoorziening en bereikbaarheid, Brandweer Nederland, november 2012	Brandweer Nederland
10	CEN-CENELEC GUIDE 38, Guide for multifuel stations, Edition 1, 2021-10	Europese Unie
11	Interne en externe afstanden voor multi-fuel tankstations, RIVM-briefrapport 2021-0010	RIVM
12	Kennisdocument veiligheid Multi-fuel tanksations, Programma Impuls Omgevingsveiligheid (IOV), Versie 29 januari 2021	Ministerie IenW
13	Multi Fuel Tankstations, Effecten op Basisnet, 3 december 2020	Panteia
14	Veiligheidsaspecten van multifuel tankstations, Instituut Fysieke Veiligheid, 12 januari 2021	NIPV
15	Kennisbundel multifueltankstations, Instituut Fysieke Veiligheid, 22 februari 2022	NIPV

Bijlage CInterne veiligheidsafstanden

Deze bijlage bevat informatie over interne veiligheidsafstanden.

De gevolgen van het falen van één installatie met gevaarlijke stoffen kunnen leiden tot het falen van een naburige installatie met gevaarlijke stoffen. Dit wordt een domino-effect genoemd. Door het hanteren van minimale afstanden tussen installaties, wordt de kans op domino-effecten beperkt. Deze minimale afstanden wordt aangeduid als ‘interne veiligheidsafstanden’.

In de individuele PGS-richtlijnen voor het afleveren van brandstoffen staan interne afstanden tot de begrenzing van het terrein, de afleverzuil, vulpunt, opstelplaats tankwagen, opslag en gebouwen binnen de begrenzing, zoals een tankshop. De uitgangspunten voor de interne veiligheidsafstanden zijn:

een warmtestraling van maximaal 10 kW/m² tot onderdelen van de installatie;
een warmtestraling van maximaal 35 kW/m² voor een dubbelwandige vacuüm met perliet geïsoleerde LNG-tank;
een warmtestraling van 3 kW/m² tot de terreingrens.

In het RIVM-rapport "Interne en externe afstanden voor multi-fuel stations" staat dat als is voldaan aan de interne veiligheidsafstanden in de individuele PGS-richtlijnen dit voldoende is voor een multi-energiestation. Door de PGS 38-team is beoordeeld dat het nodig is om aanvullend minimumafstanden in deze PGS-richtlijn op te nemen vanwege multi-energie. Deze beoordeling staat hieronder. In onderstaande afbeelding staan de afstanden uit deze PGS. Deze gelden aanvullend op de afstanden uit de individuele PGS-richtlijnen.

Afbeelding 2 – Interne veiligheidsafstanden multi-energie

Oplaadvoorziening

Voor een oplaadvoorziening tot een opslag van brandstoffen is een afstand opgenomen in deze PGS-richtlijn (zie maatregel M2).

Afleverzuilen

Tussen afleverzuilen van de verschillende energiedragers zijn er geen aanvullende afstanden nodig. Ook niet vanaf de afleverzuil tot onderdelen van de installatie van andere energiedragers. Dit omdat het onbedoeld vrijkomen van gevaarlijke stoffen uit een afleverzuil is beperkt tot de in de afleverzuil aanwezige gevaarlijke stoffen. Het maximale volume dat kan uitstromen is klein. Daarnaast zitten er in de afleverzuilen hittesensoren. Deze sensoren zullen in geval van brand de toevoer van gevaarlijke stoffen naar de afleverzuil onderbreken. De aanvoer van gevaarlijke stoffen naar de afleverzuilen gaat via ondergrondse leidingen. Deze kunnen daarom niet blootgesteld worden aan de effecten van een brand. In geval van een brand op het station kunnen de afleverinstallaties met de noodstop uitgeschakeld en veilig gesteld worden. Deze maatregelen zijn geborgd in de individuele PGS-richtlijnen.

Installatie en de opslag van energiedragers

De opslag van energiedragers gebeurt zowel bovengronds als ondergronds. De opslag van vloeibare brandstoffen gebeurt ondergronds. De opslag van LPG gebeurt meestal ondergronds. Er zijn nog enkele bestaande bovengrondse LPG-tanks. De opslag van waterstof en LNG gebeurt meestal bovengronds. Vaak zijn de opslag en installatie één geheel. Bij CNG gaat het alleen om een bufferopslag.

Voor LPG staan er in PGS 16 afstanden tot een opslag van gevaarlijke stoffen. Dit zijn ook opslagen van andere energiedragers, waaronder LNG en waterstof. Hiervoor is geen aanvullende afstand nodig in deze PGS. Een afstand tussen een opslag LNG of waterstof tot een opslag van vloeibare brandstoffen is niet nodig omdat de opslag van vloeibare brandstoffen ondergronds is.

In PGS 33-1 respectievelijk PGS 35 staan voor LNG en waterstof afstanden tot kwetsbare objecten. Op grond van het Besluit kwaliteit leefomgeving is een opslag geen kwetsbaar object. Daarom staan deze afstanden in deze PGS-richtlijn (zie maatregel M3). De afstand tussen een opslag van LNG en een opslag van waterstof moet 3,5 meter (waterstof bepalend) zijn voor een waterstofopslag van 1.000 bar en 3 meter voor een opslag van waterstof van 450 bar (LNG bepalend). Dit geldt ook voor de situaties waarbij de installatie samen met de opslag één geheel vormt.

Voor CNG staat er in PGS 25 een afstand van 5 meter vanaf de bufferopslag tot een afleverzuil of vulpunt van vloeibare brandstoffen. Voor de afstand tot de opslag van waterstof of LNG geldt 3 meter op basis van een warmtestralingslast van 10 kW/m² (zie de afstand tot de grens van de locatie in PGS 25).

Vulpunt en opstelplaats tankwagen

Het vullen van een opslag is de bepalende risicobron bij tankstations. Voor het tegelijkertijd vullen van verschillende brandstoffen geldt een afstand van 25 meter. Deze afstand volgt uit maatregel M5 in deze PGS-richtlijn. Voor LPG staat in PGS 16 een afstand van 15 meter tussen een opstelplaats en installaties van onderdelen van andere energiedragers of 7,5 meter als er een brandmuur is. Hiervoor is geen aanvullende afstand nodig in deze PGS.

In PGS 33-1 respectievelijk PGS 35 staan voor LNG en waterstof afstanden vanaf het vulpunt tot kwetsbare objecten. Op grond van het Besluit kwaliteit leefomgeving is een opslag geen kwetsbaar object. Daarom staan deze afstanden in deze PGS-richtlijn (zie maatregel M3). Voor LNG gaat het om een afstand van 15 meter. Voor waterstof gaat om een afstand van 5 of 8 meter afhankelijk van de druk van de batterijwagen. Voor CNG staat er in PGS 25 een afstand van 5 meter vanaf de bufferopslag tot een vulpunt van vloeibare brandstoffen. Met de afstanden voor LNG en waterstof in maatregel M3 wordt automatisch voldaan aan een afstand van 5 meter tussen de bufferopslag van CNG tot een vulpunt van LNG of waterstof.

Bijlage DRelevante wet- en regelgeving

D.1Inleiding

Een groot deel van de regels voor gevaarlijke stoffen staat in nationale wetgeving, al dan niet gebaseerd op Europese richtlijnen, of volgt rechtstreeks uit Europese verordeningen.

Op de website van de Rijksoverheid staat de meest actuele versie van de nationale wet- en regelgeving. Op de website van de Europese Unie staat de meest actuele versie van Europese regelgeving.

D.2Omgevingswet

De Omgevingswet bevat regels voor ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water en regelt daarmee het benutten en beschermen van de leefomgeving. Onder de Omgevingswet hangen vier algemene maatregelen van bestuur en een ministeriële regeling met de regels voor het praktisch uitvoeren van de wet. De algemene maatregelen van bestuur zijn het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal), het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl), het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) en het Omgevingsbesluit. De ministeriële regeling is de Omgevingsregeling.

Algemene informatie over de Omgevingswet staat op het omgevingswetportaal. Daar staat ook meer informatie over de vier besluiten.

Omgevingsbesluit

Het Omgevingsbesluit richt zich tot burgers, bedrijven en de overheid. Het Omgevingsbesluit regelt in aanvulling op de Omgevingswet onder meer welk bestuursorgaan het bevoegd gezag is om een omgevingsvergunning te verlenen en welke procedures gelden. Ook regelt dit besluit wat de betrokkenheid is van andere bestuursorganen, adviesorganen en adviseurs bij de besluitvorming, en een aantal op zichzelf staande onderwerpen, zoals de milieueffectrapportage.

Besluit activiteiten leefomgeving

Het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) bevat, samen met het Besluit bouwwerken leefomgeving, de algemene regels waaraan burgers en bedrijven zich moeten houden als ze bepaalde activiteiten uitvoeren in de fysieke leefomgeving. Ook bepaalt het besluit voor welke activiteiten een omgevingsvergunning nodig is. Dit besluit bevat regels om het milieu, waterstaatwerken, wegen en spoorwegen, zwemmers en cultureel erfgoed te beschermen. Het Bal verwijst voor verschillende activiteiten naar de PGS-richtlijnen.

Besluit bouwwerken leefomgeving

In het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) staan regels waaraan burgers en bedrijven zich moeten houden als ze bepaalde activiteiten uitvoeren in de fysieke leefomgeving. Daaronder vallen bouwen, verbouwen, gebruiken, in stand houden en slopen van bouwwerken. Het gaat om regels over veiligheid, gezondheid, duurzaamheid en bruikbaarheid.

Een belangrijke doelstelling van het Bbl is het kunnen beheersen van een brand zodat mensen veilig kunnen vluchten en de brand zich niet uitbreidt naar andere gebouwen. Nieuwe gebouwen moeten zijn ingedeeld in brandcompartimenten.

In het Bbl staan regels voor de aanwezigheid en beschikbaarheid van voorzieningen voor incidentbestrijding, zoals bluswatervoorzieningen op eigen terrein, de bereikbaarheid van bouwwerken voor hulpdiensten en de beschikbaarheid van opstelplaatsen voor brandweervoertuigen.

Besluit kwaliteit leefomgeving

In het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) staan de inhoudelijke normen voor gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk met het oog op het realiseren van de nationale doelstellingen en het voldoen aan internationale verplichtingen.

In het Bkl staan instructieregels voor het omgevingsplan over bijvoorbeeld rampenbestrijding en externe veiligheid. Voor veel voorkomende en meer uniforme activiteiten bevat het Bkl vaste risicoafstanden. Ook staan in het Bkl beoordelingsregels voor omgevingsvergunningen met het oogmerk van bescherming van de fysieke leefomgeving tegen externe veiligheidsrisico’s.

Omgevingsregeling

In de Omgevingsregeling zijn onder andere de gegevens en bescheiden benoemd die bij een aanvraag om een omgevingsvergunning moeten worden verstrekt, zijn technische uitvoeringsvoorschriften gegeven voor milieubelastende activiteiten en zijn de rekenmethoden aangegeven die moeten worden toegepast bij het berekenen van het plaatsgebonden risico en de afstanden van de aandachtsgebieden. Ook zijn in de Omgevingsregeling de versies aangegeven van de normdocumenten waarnaar in de besluiten en in de Omgevingsregeling wordt verwezen.

Seveso

De Seveso III-richtlijn (2012/18/EG) is op grond van de Omgevingswet, de Arbeidsomstandighedenwet en de Wet veiligheidsregio’s voor een groot deel geïmplementeerd in het Besluit activiteiten leefomgeving. Paragraaf 4.2 van dat besluit bevat eisen voor bedrijven die werken met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen (voorheen Brzo-bedrijven). Deze eisen hebben zowel betrekking op de technische kant van veiligheid, als op aspecten voor de bedrijfsvoering, zoals veiligheidsbeleid, procedures en communicatie.

D.3Chemische stoffen

CLP

CLP is een Europese verordening (1272/2008/EG) over indeling en etikettering van chemische stoffen. CLP staat voor Classification, Labelling and Packaging (indeling, etikettering en verpakking). Om veilig om te gaan met chemische stoffen moeten deze worden voorzien van etiketten volgens een gestandaardiseerd systeem. Op deze etiketten staat naast de werking ook welke beschermmaatregelen nodig zijn.

Meer informatie staat op de website Chemische stoffen goed geregeld!

REACH

REACH is een Europese verordening (EC 1907/2006) over de productie van en handel in chemische stoffen. Reach staat voor Registratie, Evaluatie, Autorisatie en restrictie van CHemische stoffen. De leverancier moet zorgen voor een veiligheidsinformatieblad bij elke chemische stof. De eindgebruiker moet zich houden aan de maatregelen in dit veiligheidsinformatieblad.

Meer informatie staat op de website Chemische stoffen goed geregeld!

D.4Arbeidsomstandighedenwetgeving

Arbeidsomstandighedenwet

De Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) bevat rechten en plichten voor zowel werkgever als werknemer op het gebied van arbeidsomstandigheden. De Arbowet bevat met name doelvoorschriften. Het Arbeidsomstandighedenbesluit geeft een uitwerking van de Arbowet. De Arbeidsomstandighedenregeling geeft op haar beurt een uitwerking van regels in het Arbobesluit.

Meer informatie staat op het Arboportaal.

Arbeidsomstandighedenbesluit

In het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit) staan regels over bijvoorbeeld arbozorg, organisatie van het werk, inrichting van arbeidsplaatsen, gevaarlijke stoffen en persoonlijke beschermingsmiddelen.

De Europese richtlijn die betrekking heeft op arbeidsplaatsen waar explosieve atmosferen kunnen voorkomen (1999/92/EU), is geïmplementeerd in het Arbobesluit. Deze richtlijn wordt ook ATEX 153 genoemd.

Arbeidsomstandighedenregeling

In de Arbeidsomstandighedenregeling (Arboregeling) staan bijvoorbeeld regels over de taken van de arbodienst en nadere eisen voor onder andere veiligheid van tankschepen en gevaarlijke stoffen, beeldschermarbeid, arbeid onder overdruk, arbeidsmiddelen, veiligheids- en gezondheidssignalering.

Verordening persoonlijk beschermingsmiddelen

Deze Europese verordening bevat eisen voor het ontwerp en de productie van persoonlijke beschermingsmiddelen (2016/425). De verordening heeft tot doel om de gezondheid en de veiligheid van gebruikers te waarborgen en om het mogelijk te maken dat deze beschermingsmiddelen binnen de hele Europese Unie worden verkocht en gebruikt.

D.5Warenwet

Warenwet

De Warenwet bevat regels met het oog op productveiligheid om de gezondheid en veiligheid van de gebruiker van dat product te beschermen. Dit kan een werknemer of een consument zijn. In de onderliggende Warenwetbesluiten staan regels voor de fabrikant, leverancier en andere marktpartijen. Die regels zorgen ervoor dat een product voldoet aan essentiële gezondheids- en veiligheidseisen uit Europese richtlijnen.

D.6Wet veiligheidsregio's

Wet veiligheidsregio’s

De Wet veiligheidsregio’s beoogt een efficiënte en kwalitatief hoogwaardige organisatie te bereiken van de brandweerzorg, geneeskundige hulpverlening en crisisbeheersing. Dit gebeurt onder één regionale bestuurlijke regie. Op grond van deze wet kan het bestuur van een veiligheidsregio bepalen dat een bedrijf een bedrijfsbrandweer moet hebben.

Meer informatie staat op de website van het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Besluit veiligheidsregio's

In het Besluit veiligheidsregio’s staat een beschrijving van de procedure die het bestuur van de veiligheidsregio moet volgen om te bepalen of een bedrijf een bedrijfsbrandweer moet hebben. Ook is in dit besluit geregeld welke eisen aan een bedrijfsbrandweeraanwijzing kunnen worden verbonden.

D.7Vervoer

Het vervoer van gevaarlijke stoffen valt onder diverse internationale verdragen, overeenkomsten en richtlijnen. De internationale regels zijn onder andere geïmplementeerd in de Wet vervoer gevaarlijke stoffen.

Wet vervoer gevaarlijke stoffen en de ADR

De regels die gelden voor het vervoer van gevaarlijke stoffen staan in de Wet vervoer gevaarlijke stoffen. Het gaat onder meer om regels over:

vervoermiddelen (zoals tankwagens, schepen, reservoirwagens);
chauffeurs (opleiding en training);
vervoersdocumenten;
verpakkingen en etikettering;
laden en lossen.

Voor de activiteiten in de PGS-richtlijnen zijn de regels voor vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg het meest relevant. De Regeling vervoer over land van gevaarlijke stoffen bevat specifieke voorschriften voor het vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg. Als bijlage bij deze regeling zijn de internationale regels voor het vervoer van gevaarlijke stoffen opgenomen, afkomstig uit de ADR.

De ADR is een Europese overeenkomst voor het internationale vervoer van gevaarlijke goederen over de weg. De Europese Richtlijn 94/55/EG schrijft voor dat de lidstaten de ADR in eigen wetgeving implementeren.

De ADR stelt niet alleen regels voor het vervoer over de weg, maar ook voor het laden en lossen van gevaarlijke goederen.

Meer informatie staat op de website van de Rijksoverheid. Daar staat ook informatie over de ADR.

Bijlage EArbeidsomstandighedenwetgeving

Deze bijlage is informatief

De Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) bevat rechten en plichten voor werkgevers en werknemers op het gebied van arbeidsomstandigheden. De Arbowet bevat met name doelvoorschriften. Het Arbeidsomstandighedenbesluit geeft een uitwerking van de Arbowet. De Arbeidsomstandighedenregeling geeft weer een uitwerking van regels in het Arbobesluit. In de Verordening persoonlijke beschermingsmiddelen staan eisen voor persoonlijke beschermingsmiddelen.

Meer informatie staat op het Arboportaal.

Risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E)

Elk bedrijf met personeel moet (laten) onderzoeken of het werk gevaar kan opleveren of schade kan veroorzaken aan de gezondheid van de werknemers. Dit onderzoek heet een RI&E. Dit staat in artikel 5 van de Arbeidsomstandighedenwet. De RI&E moet schriftelijk worden vastgelegd. Hoofdstuk 4 van het Arbeidsomstandighedenbesluit bevat aanvullende verplichtingen voor de RI&E voor gevaarlijke stoffen.

Aanvullende Risico-inventarisatie en -evaluatie-regeling (ARIE-regeling)

Bedrijven waar een bepaalde hoeveelheid gevaarlijke stoffen in installaties aanwezig is of kan worden gevormd (ongeacht beoogde handelingen), moeten een ARIE uitvoeren. De ARIE is gericht op het voorkomen van zware ongevallen. Een bedrijf moet op basis van de ARIE maatregelen treffen. De ARIE-regeling staat in het Arbeidsomstandighedenbesluit.

Voorkomen van blootstelling aan gevaarlijke stoffen

In de Arbeidsomstandighedenwet- en regelgeving is meer informatie te vinden over het voorkomen van blootstelling aan gevaarlijke stoffen bij werknemers. Dit is de minimalisatieplicht van de werkgever. Voor het nemen van beschermende maatregelen geldt een vastgestelde volgorde, de arbeidshygiënische strategie. Deze strategie beschrijft dat maatregelen op het niveau van de bron als eerste overwogen moeten worden, daarna collectieve maatregelen en pas als laatste individuele maatregelen als persoonlijke beschermingsmiddelen.

Meer informatie staat op het Arboportaal.

Gevarenzone-indeling

De werkgever is op grond van de Arbowet verplicht een beleid te voeren dat erop gericht is de werknemers te beschermen tegen explosiegevaar. Het Arbeidsomstandighedenbesluit (paragraaf 2a) bevat de bepalingen van de Europese richtlijn 1999/92/EG (ook wel bekend als ATEX 153). Hierin staan de verplichtingen rondom explosiegevaar. De risico’s voor de werknemer moeten schriftelijk worden vastgelegd in een explosieveiligheidsdocument. Dit document bevat in elk geval:

een nadere risicoanalyse;
een gevarenzone-indeling;
passende technische en organisatorische maatregelen;
voorlichting van de werknemers.

Voor de gevarenzones verwijst artikel 3.5d, lid 5 van het Arbeidsomstandighedenbesluit naar bijlage I van 1999/92/EG. Gevarenzones moeten zijn gemarkeerd. Dit staat in artikel 3.5d, lid 6 van het Arbeidsomstandighedenbesluit]

Explosieveilig materiaal en materieel

De eisen voor explosieveilig materiaal en materieel staan in artikel 3.5 onder e van het Arbeidsomstandighedenbesluit. Hier wordt verwezen naar het Warenwetbesluit explosieveilig materieel 2016. In het Warenwetbesluit explosieveilig materieel 2016 staan regels over het op de markt brengen van onder andere apparaten en beveiligingssystemen bestemd voor plaatsen met explosieve atmosferen. In dit besluit is de Productrichtlijn explosieve atmosferen (2014/34/EU) geïmplementeerd. Deze richtlijn wordt ook ATEX 114 genoemd.

Elektrische en elektronische apparatuur in een gezoneerd gebied moeten explosieveilig zijn uitgevoerd. Deze apparatuur is voorzien van een EG-conformiteitsverklaring en een voorschrift waaruit blijkt dat het toegepaste materieel geschikt is voor toepassing in ruimten waar explosiegevaar kan heersen.

Elektrisch materieel dat aan de normen voor explosieveiligheid voldoet, is herkenbaar aan het ‘Ex’-teken in een regelmatige zeshoek. Mocht dit niet zichtbaar zijn, dan moet in het logboek een document aanwezig zijn waarin de leverancier verklaart dat het elektrisch materieel voldoet aan de gebruikelijke normen voor explosieveiligheid. Het gaat dan om een zogenoemde EG-verklaring van overeenstemming die vergezeld gaat van een CE-markering.

Bekabeling wordt gezien als een vaste elektrische verbinding, vrij van vonkvorming en is daarmee vrijgesteld van explosieveiligheidscriteria].

Intern noodplan

Een intern noodplan is een draaiboek waarin systematisch staat aangegeven wat de organisatie moet doen bij een incident of calamiteit. Een goed voorbereide hulpverlening draagt bij aan het zo veel mogelijk beperken van de gevolgen ervan voor mensen en omgeving. Elke werkgever van een bedrijf met bepaalde hoeveelheden gevaarlijke stoffen moet zorgen dat er een intern noodplan is. Dat staat in artikel 2.5c van het Arbeidsomstandighedenbesluit. In artikel 2.4 van het Arbeidsomstandighedenbesluit staan de grenzen voor de hoeveelheden gevaarlijke stoffen. Boven die grenzen vallen bedrijven onder de ARIE-regeling en is een intern noodplan verplicht.

Een intern noodplan bevat in elk geval de onderwerpen die staan in bijlage II van de Arbeidsomstandighedenregeling.

Meer informatie over interne noodplannen staat op het Arboportaal.

Borden en pictogrammen

De werkgever is verplicht borden te gebruiken op plaatsen en bij installaties die gevaar voor de gezondheid of de veiligheid kunnen opleveren. De eisen voor borden en pictogrammen staan in de artikelen 8.9, 8.10 en 8.11 van de Arbeidsomstandighedenregeling. Hier staan onder andere eisen over de uitvoering, de begrijpelijkheid en de plaatsing van borden. Veiligheidsborden moeten in één oogopslag duidelijk maken welk gevaar dreigt, wat verboden is of juist verplicht.

Om misverstanden te voorkomen gelden er normen voor het ontwerp, het beeld (pictogram), de tekst en het kleurgebruik. In bijlage XVIII van de Arbeidsomstandighedenregeling staat welke borden in welke situatie moeten worden gebruikt.

In de CLP-verordening staan pictogrammen voor de aanduiding van gevaarseigenschappen van chemische stoffen.

Bijlage FImplementatietermijnen in bestaande situaties

Deze bijlage is normatief

Inleiding

Deze bijlage bevat implementatietermijnen voor bestaande situaties. Het Bestuurlijk Omgevingsberaad VTH (BOb) heeft deze termijnen vastgesteld.

Deze PGS-richtlijn beschrijft de stand van de techniek. Het kan dus voorkomen dat een nieuwe PGS-richtlijn nieuwe of aangescherpte maatregelen bevat voor bestaande situaties. Deze maatregelen moeten worden getroffen door degene die de activiteit verricht. Het kan voor bestaande situaties onredelijk zijn om te eisen dat deze nieuwe maatregelen onmiddellijk worden getroffen. Daarom bevat deze PGS-richtlijn voor bestaande situaties een implementatietermijn.

Is er voor de activiteit uit deze PGS-richtlijn een omgevingsvergunning? Dan bepaalt het bevoegd gezag vanaf welk moment de maatregelen worden overgenomen in de vergunning. Het bevoegd gezag kan de implementatietermijn in deze PGS gebruiken als richtsnoer.

Voor maatregelen voor de gezondheid en veiligheid van werknemers is het aan de werkgever om te bepalen welke maatregelen hij moet treffen om de werknemers te beschermen volgens de stand van de wetenschap en techniek. Het toezicht op de naleving en juiste invulling van de doelvoorschriften in de Arbeidsomstandighedenwetgeving voor de gezondheid en veiligheid van werknemers is een taak en verantwoordelijkheid van de Nederlandse Arbeidsinspectie. De Nederlandse Arbeidsinspectie gebruikt daarbij de implementatietermijnen uit deze PGS-richtlijn. Deze termijnen kunnen ook in een beleidsregel worden opgenomen.

Tabel 2 – Implementatietermijnen door het BOb vastgesteld

Maatregelnr.	Onderwerp	Aard maatregel	Termijn
M1	Controle andere installatie op aantasting integriteit na lekkage cryogene vloeistof	operationeel	0-3 mnd
M2	Veiligheidsafstand elektrisch laden	terreinindeling	0-10 jaar
M3	Interne veiligheidsafstanden	terreinindeling	0-2 jaar
M4	Koppelen noodstopvoorzieningen	procesinstallatie	0-2 jaar
M5	Risico's gelijktijdig lossen verschillende tankwagens	terreinindeling	0-3 mnd
M6	Afstemming werkzaamheden aan de installatie	operationeel	0-3 mnd
M7	Risico-analyse bij gelijktijdige werkzaamheden	operationeel	0-3 mnd
M8	Voorkomen negatief effect door ontsteking bij een afblaasvoorziening	procesinstallatie	0-2 jaar
M9	Bereikbaarheid brandkranen	terreinindeling	0-1 jaar
M10	Capaciteit bluswatervoorziening	randapparatuur	0-1 jaar
M11	Gebruik brandblussers voor meerdere energiedragers	operationeel	0-3 mnd
M12	Afstemming noodplannen	operationeel	0-3 mnd
M13	Procedure veiligstellen installatieonderdelen bij werkzaamheden	operationeel	0-3 mnd

Bijlage GSamenstelling PGS 38-team

Tabel 3 – Samenstelling PGS 38-team

Bekijk deze tabel in een popup venster

Naam	Organisatie	Rol
Ruud van Beekveld	Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant (ODZOB)	Lid namens bevoegd gezag (vergunningverlening)
Robin Geijer	TotalEnergies Marketing Nederland namens Vereniging Energie voor Mobiliteit en Industrie (VEMOBIN)	Lid namens bedrijfsleven (VNO-NCW/MKB-Nederland)
Frans Geurts	Kenniscentrum Infomil	Lid namens Kenniscentrum Infomil
Wim van Gorsel	Belangenvereniging tankstations (BETA)	Lid namens bedrijfsleven (VNO-NCW/MKB-Nederland)
Lisanne Henneveld	Belangenvereniging tankstations (BETA)	Lid namens bedrijfsleven (VNO-NCW/MKB-Nederland)
Leon Hermans	Kenniscentrum Infomil	Lid namens Kenniscentrum Infomil
Jan-Paul Kerkhof	B.P. Kerkhof en zoon namens BOVAG	Lid namens bedrijfsleven (VNO-NCW/MKB-Nederland)
Remko Koers	Omgevingsdienst Friesland (FUMO)	Lid namens bevoegd gezag (toezicht/handhaving)
Kees de Kraker	Nederlandse Arbeidsinspectie	Lid namens de Nederlandse Arbeidsinspectie
Arno Mensink	Nederlandse Arbeidsinspectie	Lid namens de Nederlandse Arbeidsinspectie
Stefan Musch	Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (ODNZKG)	Lid namens bevoegd gezag (vergunningverlening)
Jamie Mutsaerts	Veiligheidsregio Gelderland-Zuid namens Brandweer Nederland	Lid namens bevoegd gezag (Brandweer-Nederland / Veiligheidsregio’s)
Bart Slot	Veiligheidsregio Twente namens Brandweer Nederland	Lid namens bevoegd gezag (Brandweer-Nederland / Veiligheidsregio’s)
Erik Stern	BOVAG	Lid namens bedrijfsleven (VNO-NCW/MKB-Nederland)
Wim Schouten	NOVE	Lid namens bedrijfsleven (VNO-NCW/MKB-Nederland)
Luc Vijgen	DCMR Milieudienst Rijnmond	Lid namens bevoegd gezag (toezicht/handhaving)
Susan de Vree	GP Groot namens NOVE	Lid namens bedrijfsleven (VNO-NCW/MKB-Nederland)
Martijn ten Bloemendal	Omgevingsdienst Midden-Holland, namens NEN	Voorzitter
Alwin van Aggelen	A-Risc, namens NEN	Facilitator, deskundige risicobenadering
Frences van de Ven	Zelfstandig milieuadviseur namens NEN	Tekstschrijver
Sui Wan	NEN	Projectleider